dẹp loạn, thì tất có thể vào được. Đường lớn mà thành nhỏ, trước hết phải thu
lấy đất. Thành lớn mà đất hẹp, trước hết phải đánh thành đã. Đất rộng mà
người ít thì chặn chỗ ách. Đất hẹp mà người nhiều, thì đắp bờ lớn để đi tới.
Đừng làm mất địa lợi của dân, đừng cướp mất thời làm ruộng của dân. Chính
trị thì rộng rãi, nghề nghiệp cứ bình thường, cứu chữa những thói tệ, như thế
thì đủ ra chính lệnh cho thiên hạ được. Nay các nước Chiến quốc đánh nhau,
nước lớn đi đánh nước có đức, quân từ một ngũ đến một lượng
5
, một lượng đến
một sư, mệnh lệnh bất nhất, làm cho lòng dân không ổn định, chỉ chuộng kiêu
ngạo xâm lấn, chỉ mưu lo xử kiện, quan lại chỉ lo xét việc, như thế thì thường
hỏng cả. Ngày chiều đường xa, lại có khí nản, quân mỏi tướng tham, chỉ tranh
cướp nhau, như thế thì dễ thua lắm.
Phàm tướng khinh, lũy thấp, quân chúng náo động, thì có thể đánh được;
tướng trọng, lũy cao, quân sợ thì có thể vây được; phàm vây thì mở cho có lợi
nhỏ, khiến dần mòn yếu đi thì sẻn tiếc mà không dám ăn. Quân đánh đêm là vì
sợ. Quân tránh việc là vì lìa lòng. Đợi người đến cứu, hẹn đánh mà khao khát,
đều là lòng nóng mà khí nản; khí nản thì bại quân, hỏng mưu thì hại nước.
_________________________________
1.
Võ-hầu: Tức là Vệ Võ-hầu, thời Chiến quốc.
2.
Tức là Ngô-Khởi.
3.
Xem Ngô tử, thiên II.
4.
Xem Ngô tử, thiên IV.
5.
Quân chế xưa, 25 người là một lượng.
Sách Tôn tử: Binh là đạo dối trá, cho nên giỏi mà tỏ là không giỏi, dùng mà
tỏ là không dùng, gần mà tỏ là xa, xa mà tỏ là gần, đem lợi để nhử người, gây
loạn để đánh người; thấy chắc thì phải phòng, thấy mạnh thì phải tránh; trêu
cho nó tức; nhún cho nó kiêu; nó nhàn thì khiến cho nhọc; nó thân thì khiến
cho lìa; đánh ở chỗ không phòng, ra ở chỗ không ngờ. Đó là chỗ giỏi của nhà
binh, mà không thể truyền trước vậy
1
.
Phàm chưa đánh mà miếu toán
2
đã được, là tính được nhiều; chưa đánh mà
miếu toán không được, là tính được ít. Tính được nhiều thì thắng, tính được ít
thì không thắng, huống chi là không tính ư? Ta xem đó thì thấy rõ sự được thua
vậy.
