Cho nên phép dùng binh, gấp mười thì vây, gấp năm thì đánh, gấp đôi thì
chia, ngang nhau thì chiến, ít hơn thì biết trốn; không bằng thì biết lánh. Cho
nên nhỏ mà chỉ biết liều thì bị địch lớn bắt.
Phàm tướng là người giúp nước; giúp chu đáo thì nước hẳn mạnh; giúp sơ
hở thì nước hẳn yếu. Cho nên nhà vua có ba điều lo: không biết rằng quân
không nên tiến mà cứ bảo tiến; không biết rằng quân không nên thoái mà cứ
bảo thoái, thế gọi là buộc quân. Không biết công việc ba quân mà trị ba quân
như trị nước thì quân sĩ sinh hoặc; không biết quyền biến của ba quân mà cùng
gánh vác trách nhiệm về ba quân, thì quân sĩ sinh ngờ; ba quân đã hoặc và ngờ
thì các nước chư hầu sẽ đến đánh, thế gọi là loạn quân, dẫn đường cho địch
thắng mình... Cho nên nói: Biết người biết mình, trăm đánh không nguy;
không biết người mà biết mình, thì một được một thua; không biết người mà
không biết mình thì hễ đánh là nguy
3
.
Bụi cao mà nhọn là có xe lại; thấp mà rộng, là có quân bộ lại; tán mà vắt vẻo
là có người hái củi; ít mà bay đi bay lại là dinh quân. Lời nhũn mà thêm phòng
bị, ấy là tiến vậy. Lời mạnh mà quân tiến nhanh, ấy là lùi vậy. Xe nhẹ cho ra
trước, ở vào một bên đường, ấy là bày trận. Không ước mà xin hòa, ấy là có
mưu. Bôn tẩu mà bày quân, ấy là hẹn. Nửa tiến nửa lùi, ấy là nhử. Dựa vào
binh khi mà đứng, ấy là đói. Vục nước mà uống, ấy là khát. Thấy lợi mà không
biết tiến, ấy là nhọc. Chim họp, ấy là không người. Đêm la hò, ấy là sợ hãi.
Quân rộn, ấy là tướng không trọng. Cờ xí lay động, ấy là rối loạn. Quan lại tức
giận, ấy là mỏi. Cho ngựa ăn thóc, giết bò ăn thịt, ấy là thiếu lương cỏ. Quân
không treo nồi, không trở về nhà, ấy là giặc cùng. Rì rầm xúm xụm, thong thả
nói với nhau, ấy là mất lòng quân. Thưởng luôn là quẫn; phạt luôn là khốn.
Trước dữ tợn rồi sau sợ quân, thế là không tinh rất mực. Hạ mình đến xin tạ, ấy
là muốn nghỉ ngơi
4
.
_________________________________
1.
Tôn tử, thiên I.
2.
Sự tính toán của triều đình. - Miếu toán đã được nghĩa là mưu kế của triều
đình đã dự tính sự thắng trận.
3.
Tôn tử, thiên III.
4.
Tôn tử, thiên IX.
