_______________________________________
1.
Các tỉnh Quảng-nam, Quảng-ngãi.
2.
Lấy sào đụng lưới: Tư-mã Phúc là thủy binh nước Việt thời Xuân thu.
Trần Chương (tướng Ngô) vây Tô-châu, làm rào phên dưới nước, quanh bọc
lấy thành, chăng lưới dưới nước trên đầu lưới đeo cái chuông con để chắn
những kẻ lặn dưới nước. Phúc tài lội nước, trước hãy lấy cần tre động vào lưới,
quân lính thấy tiếng chuông kêu, cất lưới lên, Phúc nhân lúc cất lưới lên, lặn
vào thành, trong ngoài đánh ập vào.
3.
Đục thuyền lương của người Kim: Đời Tống Cao-tôn, Kim chúa là Lượng
đem 60 vạn quân sang đánh Tống, người Kim lấy chăn chiến bọc thuyền chở
lương đến. Lưu Ỷ sai người lặn xuống nước đục thủng thuyền cho thuyền
chìm.
4.
Thành cũ của Sính huyện thuộc huyện Giang-lăng tỉnh Hồ-bắc ngày nay.
*
* *
Áo lội nước. Phép làm giáp trụ đối với thủy chiến rất cần. Nền dùng lụa
nhỏ lót trong; vỏ bầu làm giáp ở ngoài kết như vảy cá, trước dùng nước
phèn mà tẩm phơi khô để dùng; hoặc dùng lông ngan lông ngỗng, kết dày
vào làm áo giáp, để nổi trên mặt nước mà đi, cưỡi sóng rẽ gió, nước không
thể nào chìm đắm được.
Sách Võ kinh có những cách dùng túi da dê và chum nổi.
Phép giữ dái, giữ gót chân. Dùng gáo dừa và quả bầu sơn đen để giữ bìu
dái, dùng dây lụa buộc vào lưng; dùng lụa sơn đen bọc gót chân. Vì là bìu
dái và huyệt dũng tuyền ở đáy gót chân hễ vào nước thì đỏ như lửa, loài cá
ác và thủy thú trông thấy sáng thì đến làm hại tính mệnh; che bịt lại thì
không sáng rõ ra, sẽ khỏi hại, đó cũng là việc thủy chiến phải nên phòng
bị.
Ngựa nước. Dùng mây đan một con ngựa nước, lưng dáng như cái đấu,
dưới có bốn chân, đặt ngang trên mặt nước, đầu cao một thước để ngăn
sóng đằng trước, đuôi cao một thước để ngăn sóng đằng sau. Ở giữa thì
rỗng, ngoài dùng vải bọc và sơn cho bền. Xỏ một cái dây cương để người
cưỡi ở trên tiện sai khiến; ở ngoài đầu ngựa thì để một đoạn rỗng để chứa
lương khô, có thế thì người đều được mạnh gan. Ngựa nước không nặng,
