mà chẳng dùng được, chính đó là đất chết của giặc, hẳn giặc không dám vào.
Đã do cửa chính vào thành mà lại còn không dám vào, thì còn vâng mệnh đánh
thành sao được. Chỉ phòng bị như thế thì nếu quân giặc rất nhiều, đánh hàng
trăm cách, ta ở trong thành cũng có thể cười nói mà đuổi nó đi.
Cách giữ thành chẳng những mở các cửa to, mà ở khoảng giữa hai cửa lại
mở 2, 3 cửa nữa, cả quanh thành có vài mươi cửa, mỗi cửa đều cho chở thổ
mộc tự trong thành ra ngoài, lấp hào làm đường cho quân ta ra vào không trở
ngại. Ta ở trên thành, trông thấy quân giặc đi tuần, thừa chỗ tiện lợi cho quân
ra đánh giết, hoặc đêm cho quân ra, khiến giặc ở ngoài phải phòng bị, ngày
đêm không lúc nào được nghỉ, thế thì giặc không thể nào đánh lâu được. Vả lại
ta ở trong thành mở cổng thành ra lấp hào không phải là coi thường giặc, mà vì
tự ta phải đặt hiểm cho đủ để nếu giặc vào thành thì phải chết.
___________________________________
1.
Có lẽ là càng khó thì phải. Sách Võ bị chế thắng chí, chương “Thành
chí” nói: Thành không nên lớn, lớn thì khó giữ.
2.
Có lẽ là tường dê ngựa.
Đài địch không thể làm theo lối cũ. Nên ở trên tường mặt ngựa
1
đắp tường
cao dày, dưới để lỗ hình chữ phẩm(
品) rộng 1 thước để trông dòm và đâm
thương. Gần dưới chân tường lấy gỗ nhỏ làm cái giá lợp ngói cho người chống
giữ tránh nắng lạnh mưa gió. Nóc nhà ở trong tường phải thấp, thì ở ngoài dù
bắn nhiều cũng không đụng.
Lại trên hào làm cầu, trong cầu lại có cầu treo, tạm thời ngăn địch cũng
được. Lúc xuất quân thì không thể không trở ngại, nên làm cầu máy thì quân ta
ra vào đều tiện. Cửa thành nên làm quanh co khúc chiết, phía sau vào thành
phải cách hơn 100 bước, không những súng đạn giặc không bắn tới, mà nếu
giặc do chỗ cửa thành cũ mà vào, hễ đi một bước vào trong thì giặc phải sa
bẫy, vì là trong trăm bước, trên dưới hai vách thành đều có thể đặt những đồ
mà người đánh giặc cần để giết giặc. Trước cửa cũ thì đắp ngang một cái tường
hộ môn cao hơn 1 trượng, hai đầu che quá cửa 2, 3 thước, để khi mở cửa đóng
cửa cho người ngựa ra vào thì người ngoài hào đều không trông thấy, thế thì ai
còn dám rình ngó! Dưới chân thành ngoài, cách thành 2 trượng thì đến hào,
trên bờ hào đắp tường dê ngựa cao dày, cao 1 trượng dày 6 thước, dưới chân
trong tường cũng đắp cái tước đài cao 2, 3 trượng, rộng 4 thước, tước đài và
