tường dê ngựa cũng đều chừa lỗ hình chữ phẩm(
品 ) để dòm ngó và đâm
thương, cũng như đầu nữ tường ở trên thành lớn. Trên tước đài, thì chôn gỗ,
để phòng giặc lấp hào và phá thành dê ngựa. Nếu giặc đến dưới chân thành,
thì giặc hai mặt bị đánh, trên tước đài và dưới thành lớn cùng bắn ra. Thế là
giặc chỉ đánh một mặt mà quân ta ba mặt chống lại. Trong tường dê ngựa thì
quân ta nhờ tường ấy ngăn đỡ súng đạn ngoài hào, thế là tường dê ngựa cùng
với thành lớn, hai thành đều dùng, khiến giặc có phá được tường dê ngựa cũng
không dám vào. Cho nên tường dê ngựa so với thành lớn, dù rất thấp mỏng,
nhưng cái công chống giữ bền chắc thì cũng chẳng kém gì thành lớn. Lại lính
đóng trong tường dê ngựa đó chính là mở thành đặt trại để lưu quân phục,
chẳng biết quân giặc có thể dùng cách gì mà giải! Như thế đã có tường dê
ngựa thì có thể không phải dùng chàng nạng gạc nai nữa. Lại nên đặt nhiều
cửa ngầm ở mình thành lớn để cho quân mình ra vào ở tường dê ngựa. Tường
dê ngựa chỉ cách chân thành lớn 2 trượng, không nên xa quá sợ ở trên thành
lớn ném gạch đá xuống khó qua, rơi vào trong tường mà hại người mình, và
cũng không nên gần quá, sợ chật hẹp khó quay thương. Lại ở trong chân thành
lớn đào hào trong sâu rộng, trên mặt hào đo để đất độ 5, 7 thước làm đường đi
lại, ở ngoài thì đắp thành bài, để sẵn nhiều gỗ mà dùng khi giặc cướp thành.
Thiết bị như thế thì dẫu giặc đánh giỏi cũng không đủ sợ.
Hình 59. Chàng nạng
______________________________________
1.
Chỗ khác gọi là tường dê ngựa.
*
* *
Sách Võ kinh tổng yếu
1
nói về phép giữ thành; Nếu giặc cướp sắp đến cách
ngoài thành 500 bước, đều phải đẵn hết cây phá hết cầu, dỡ nhà, lấp giếng, có
suối thì đều bỏ thuốc độc xuống, đá gỗ gạch ngói, rơm cỏ lương thực, súc vật
và đồ đạc của cư dân, đều dời hết vào trong thành, nếu dời không kịp thì đốt
đi...
