lính, hòa với liêu hữu, hòa với mấy nước láng giềng. Trong ba điều hòa ấy nếu
bỏ mất một là đem nước cho giặc. Binh pháp nói: “Tướng không có nanh vuốt;
như người đói ăn thuốc độc; quân không có nghiêm lệnh, như người mù đi
đêm”. Cho nên tướng phải dùng người, quân phải giữ phép mới phải. Binh
pháp lại nói: “Dùng người không có phép, thì quân sĩ xôn xao”. Bởi vì không
có phép thì nhọc mà vô công. Cho nên dùng người có sáu cách: Một là người
kiêu thì cho đánh trước, đến đâu là tung hoành, đằng trước không thấy có
giặc; đằng sau không thấy có vua, trên không nệ trời, dưới không nệ đất, tiến
thì như đất rách núi lở uy bay muôn dặm, nước địch tất phải sợ hãi. Hai là
người tham thì sai tranh lương cướp cỏ, không kể sống chết, lòng chỉ tham lợi,
lợi cho binh lương. Ba là người dũng thì nên dùng làm chân tay đùi vế, để
phòng lúc nguy nan thì họ liều chết. Bốn là người trung tín thì sai làm gián
điệp, sự cơ rõ ràng, đặt phục xuất kỳ, nghe lệnh tất theo, nghe trống tất đi, việc
không sai trái. Năm là người già yếu thì sai giữ kho, ngày đêm giữ cẩn thận, kẻ
gian không dám xâm phạm. Sáu là người cường tráng thì nên sai theo quân mà
vận lương, gánh gạo, gánh nước, hái củi. Sáu hạng người ấy đều nên chuẩn bị
cả. Cho nên Binh pháp lại nói “Chuyên hiệu lệnh, thông tin báo, chia trước
sau, rõ đặt phục, truyền ra vào, vâng tiến lui, hiểu thiên thời, xét địa lợi, biện
nhân hòa” là ý thế đấy. Làm tướng trước lập thân mình mà sau cho quân tập;
định kế sách mà chọn nhân tài, luyện tập binh lính mà cổ lệ sĩ tốt; trí năng hơn
mọi người, dũng mãnh nhất tam quân, năm tài đủ cả, ba đức nắm toàn. Năm
tài là nhân, trí, dũng, trung, tín. Ba đức là khoan, từ, thiện. Phàm lượng rộng
như sông biển, để lòng không mà nhận lời can, thì gọi là khoan. Nhân thương
người dưới, ơn đến ba quân thì gọi là từ. Tài kiêm tam lược, trí đủ năm xe, thì
gọi là thiện (giỏi). Phàm người đánh giỏi vận cơ mưu ở trong màn trướng,
thành công không riêng, có nhiều người giúp; quyết được thua ở lúc hành trận,
động chẳng một mình, tiến phải có quân. Còn như bày trận để nắm quân lính,
cắm cờ để chia đội ngũ, nổi chiêng trống để nghiêm hiệu lệnh, giăng súng đạn
để vững đồn dinh, chứa chất nhiều để đủ lương cỏ, sắc gươm giáo để tránh tên
đạn, ngậm tăm theo lệnh, đánh kẻng giữ dinh, công thành hiến đầu giặc, can
qua luôn sẵn sàng, mệnh trời cho, lòng người hòa, nước láng giềng giúp, nước
thù địch hàng, thế mới có thể lập công ở đương thời, để tiếng cho hậu thế.
______________________________________
