•Binh-thư Yếu-Lược
là bộ võ-kinh đầu tiên của Việt Nam
được thông-dụng trong
các triều Trần, Lê, Nguyễn.
Về sau, xu-hướng tự-lập, tự-cường của nền binh-học Việt Nam càng được
nhận thấy rõ ràng trong cuốn Hổ-Trướng Xu-Cơ mà Lộc-Khê Hầu Đào-Duy-
Từ" đã tự soạn ra cho triều Nguyễn khác hẳn các binh-thư xưa, sách này được
chia ra 3 phần theo thuyết tam-tài : Thiên-tập, Địa-tập và Nhân-tập.
Sau đây xinh trích dẫn một đoạn trong bài tựa của Hầu Tước Lộc-Khê ở đầu
cuốn Hổ Trướng Xu-cơ:
“Người xưa có nói rằng :
- Nếu đùng chiến tranh để ngăn ngừa chiến tranh dầu phải đánh nhau, việc
ấy cũng nên làm.
- Nếu giết người để yên người, dầu phải giết người, việc ấy cũng nên làm.
“Nhưng trong việc chinh-chiến có rất nhiều phép tắc, sát phạt có nhiều
phương-sách chứng giống nhau. Có trí thì dùng trí, không trí thì dùng sức.
“Việc đánh phá các chỗ vững bền, cầm bắt tinh-binh của địch, cỡi ngựa
múa roi, bỏ công-lao ra sống vào chết, nuôi chí thịt nát xương tan, đó chẳng
qua là làm kẻ võ dũng, đâu có thể địch lại muôn người? Đó gọi là không dùng
trí thì dùng sức vậy!
“Nay tôi thà đấu trí hơn là đấu sức, do đó ngẩng mặt tuân theo diệu ý của
thánh hiền đời trước, cúi xuống nhờ cậy vào tài năng khéo-léo của các bạn
lành, kiếm hết các kinh sách lạ-lùng trong thiên-hạ, tìm xem các phép-tắc khác
thường xưa nay, rửa nghiên thấm bút, cúi chép một sách đặt nhan đề là Hổ-
Trướng Xu-Cơ Trong sách ấy, bất cứ là hoả-công, thủy-chiến, trận rắn, trận
chim, chiến lược, mưu-kế, các việc cơ-mật của binh-gia không chỗ nào mà
không hoàn bị. Nếu tướng súy có cơ trí học được sách ấy thì có thể lập được
công danh đứng trên muôn người đem lại thái bình trong mới hồi trống ! Vậy
nên trân-trọng giữ-gìn sách ấy mà chớ truyền thụ cho người ngoài vận-dụng.”
Lý-do chính đã thúc giục Hầu-tước Lộc-Khê soạn ra bộ Hổ-Trướng Xu-Cơ
là các binh-thư của Trung-quốc quá rườm-rà và khó hiểu. Ta hãy xem một
đoạn trích-dẫn từ bài tựa của ông Cao-Khuê Chiêu-Dương trong bổn chép tay
vào đời Đồng-Khánh.
