- Ở đây, người ta không đưa ra được một kẻ nào mà sự giúp đỡ với tư
cách thầy thuốc của An-tô-ni Kô-si-ba làm hại, cũng không nêu được một
cái tên bệnh nhân nào phải chết vì lỗi của bị cáo, - ông kết luận. - Ngược
lại, chúng ta đã chứng kiến cả một đoàn những con người đầy lòng biết ơn,
được bị cáo chữa lành bệnh. Vì vậy, tôi xin tha bổng.
Nếu như lúc ấy trong lòng ông An-tô-ni có tái hồi một niềm hi vọng
nào, thì chắc chắn nó sẽ bị tắt ngấm ngay dưới những đòn của viên chưởng
lý.
- Tôi kinh ngạc, ông ta mở đầu. - kinh ngạc và xấu hổ trước lập trường
của người bào chữ. Tôi xấu hổ bởi tôi được nghe trong lời bào chữa của
ông một điều trách cứ là khi luận tội bị cáo tôi chỉ quan tâm đến hiện tượng
mà quên mất con người. Đúng thế. Thưa quí tòa, quả thực đó là một sự
khiếm khuyết rất quan trọng về phía người luận tội nhân danh xã hội.
Nhưng tôi kinh ngạc vì chính từ miệng người bào chữa lại thốt ra điều nhắc
nhở ấy. Phải! Bởi lẽ phải chăng sau khi xem xét kỹ cốt cách đạo đức của
An-tô-ni Kô-si-ba chúng ta có thể thành tâm không coi những tội lỗi của bị
cáo là đáng phải trừng phạt nặng nề sao?... Kẻ giả danh từ thiện ấy, một
hôm nào đó cảm thấy chán việc lao động chân tay trung thực và thèm khát
miếng bánh kiếm bằng cách dễ dàng hơn. Từ một kẻ làm công ở cối xay
bột, y đã trở thành một tên bịp bợm. Rõ ràng việc nói ra những câu thần
chú vớ vẩn nào đó đối với một người nông phu đã hoàn toàn bị mê hoặc,
việc khiến anh ta say sưa các thứ thuốc sắc dễ dàng hơn việc vác những bao
bột. Và bị cáo đã chọn cách đó. Còn câu chuyện huyền thoại về tính không
vụ lợi của y bị chính những người làm chứng vừa rồi thổi tan như mây khói
khi họ khai rằng, tuy họ không trả tiền cho những lần thăm khám, nhưng họ
lại mang đến... những món quà tự nguyện. Chính Kô-si-ba khi trả lời câu
hỏi của ngài chánh án cũng đã nói rằng y sống khá phong lưu. Và điều đó
cũng đã là một chứng cứ hùng hồn trong thời buổi khủng hoảng hiện nay,
giữa cảnh bần hàn của người dân quê. Những kẻ sống phong lưu ngày nay
ở thôn quê chính là những kẻ đã bóc lột người nghèo, những kẻ dùng thủ
