Người chủ quán u uẩn khoan thai mang ra một chai vốt-ca, vỗ đánh
bẹt bàn tay to tướng vào đáy chai và đặt cái chai đã mở nút trước mặt họ.
Giáo sư Vin-tru-rơ lẳng lặng uống cạn và rùng mình. Ông không bao
giờ uống rượu và mùi vị của thứ rượu thô cất lấy khiến ông kinh tởm.
Nhưng ông đã cảm thấy tiếng ù ù trong đầu và những muốn uống cho quên
đi tất cả.
- Toàn bộ ý nghĩa của việc làm chủ nhân một khối chất xám của não, -
con người tự xưng là Xa-mu-en O-bi-ê-ghin-xki nói tiếp, - dựa trên sự tung
hứng tùy tiện của ý thức và bóng tối. Bởi lẽ, biết lấy cái gì che đậy bi kịch
đớn đau của trí tuệ đã đi đến một điều khẳng định ngạo ngược rằng nó chỉ
là một sự ngông cuồng tự nhiên, một thứ chất độn không cần thiết, một cái
bong bóng dính vào đuôi vị đại nhân súc vật của chúng ta? Anh biết gì về
thế gian, về mọi mặt, về mục đích tồn tại? Phải, ta hỏi anh đấy, hỡi sinh
linh bị đè nặng bởi hai ki-lô-gam chất não kia, anh biết điều cho về mục
đích?... Thế có phải là mục đích không nào? Anh không biết động đậy bàn
tay, anh không biết đi một bước, nếu thiếu mất mục đích rõ ràng và dễ hiểu
chứ gì? Đúng không?... ấy thế mà anh lại sinh ra và trong vòng mấy chục
năm, anh thực hiện hàng triệu, hàng tỷ hành động khác nhau, anh lăn lộn,
lao động, học hành, chiến đấu, ngã xuống, đứng lên, mừng vui, thất vọng,
suy tư, anh sử dụng một số năng lượng bằng nhà máy điện Vac-sa-va - tất
cả, tất cả những thứ thổ tả ấy để làm gì kia chứ? Phải, anh bạn ạ, anh không
biết và không thể biết anh làm những việc đó nhằm mục đích gì. Cái cơ
quan duy nhất mà anh có thể trông cậy để nó cung cấp cho anh những
thông tin chuẩn mực trong lĩnh vực này là trí tuệ của anh, nhưng trí tuệ ấy,
tôi có thể bảo rằng, nó nó cũng đến bất lực chìa tay ra mà thôi. Vậy thì ý
nghĩa ở đâu, lô-gíc ở đâu?
Y bật cười sằng sặc và tu một hơi cạn cốc rượu.
- Vậy thì cái trí tuệ ấy tồn tại mà làm gì, một khi nó không thể đảm
đương nổi nhiệm vụ duy nhất, quả thực là duy nhất, của mình? Tôi biết nó
sẽ trả lời tôi thế nào, nhưng đó là chuyện vớ vẩn. Nó sẽ bảo rằng, phạm vi
