Ông rút một điếu thuốc, chăm chú châm lửa. Ông thấy rằng thuốc đã
quá khô, rằng hôm nay ông ít hút thuốc hơn hẳn ngày thường và nên tự hạn
chế đến hai mươi điếu mỗi ngày. Những động tác đơn giản kia và những
suy nghĩ rất phụ ấy khiến ông lấy lại thăng bằng, và đã có kết quả ngay tức
khắc: ông sực nhớ lại một chi tiết vô cùng quan trọng, chi tiết mà cho đến
nay ông chưa hề tính đến, chi tiết làm thay đổi tình tiết về căn bản. Trong
khi xử án, thầy lang Kô-si-ba đã mỉm cười với ông, rõ ràng đã mỉm cười
với ông!
- Ông ấy ngắm nhìn mình như ngắm một người rất quen nào đó,
không sao nhớ lại được. Và ông ấy hoàn toàn không hề che giấu là đang cố
gắng nhận ra mình!... Cái đó có thể có nghĩa gì nhỉ?
Nó chỉ có thể có một nghĩa duy nhất: giáo sư Vin-tru-rơ không sợ bị
phát hiện ra dưới cái vỏ thầy lang. Giáo sư Vin-tru-rơ không sợ! Vậy thì tại
sao ông ấy không dừng phiên tòa lại bằng một lời tuyến bố đơn giản rằng
ông ấy chính Vin-tru-rơ? - Để giải đáp điều này cũng chỉ có thể có một câu
trả lời:
- Ông ấy không biết mình là ai...
Dưới tác dụng của điều phát hiện này, Đô-bra-nhe-xki đứng bật dậy.
- Chứng quên. Mất trí nhớ. Lạy Chúa! Suốt ngần ấy năm ông ấy lang
thang. Mất trí nhớ...
Giáo sư Đô-bra-nhe-xki biết rõ cần phải làm gì để chữa khỏi cho con
người bất hạnh kia. Chỉ cần nói cho ông biết ông ấy là ai, nhắc lại vài chi
tiết, đưa cho ông ấy một đồ vật quen thuộc nào đó là đủ.
Dĩ nhiên, khi làm thế có thể xuất hiện những cơn sốc thần kinh đáng
kể. Nhưng dù cơn chấn động có mạnh đến đâu chăng nữa cũng không thể
gây nguy hiểm.
Sau vài giờ hoặc sau vài ngày, ông Vin-tru-rơ sẽ có lại hoàn toàn tri
thức...
- Nhưng khi ấy sẽ ra sao?...
