không bị người lạ sát hại trong vòng 16km đầu tiên là điều không tưởng.
Tuy nhiên tôi vừa mới đi 10.000km từ Los Angeles tới Port Moresby - một
khoảng cách lớn hơn hàng trăm lần tổng quãng đường tích lũy mà bất kỳ
người dân cao nguyên New Guinea truyền thống nào từng đi trong suốt
cuộc đời mình tính từ nơi họ sinh ra.
Tất cả những điểm khác biệt đó giữa đám đông năm 2006 và năm 1931 có
thể tổng hợp như sau, trong 75 năm vừa qua, dân cư Cao nguyên New
Guinea đã thay đổi nhanh chóng với những tiến bộ vốn phải mất đến hàng
ngàn năm mới diễn ra ở hầu hết phần còn lại của thế giới. Đối với cá nhân
những người Cao nguyên, những thay đổi này thậm chí còn nhanh hơn:
một số người bạn New Guinea kể với tôi rằng những chiếc rìu đá cuối cùng
được tạo ra và những cuộc chiến giữa các bộ lạc truyền thống cuối cùng
diễn ra cách thời điểm tôi gặp họ chỉ khoảng một thế kỷ. Ngày nay, công
dân các nước công nghiệp xem các đặc trưng của quang cảnh năm 2006 mà
tôi vừa đề cập là hiển nhiên: Kim loại, viết lách, máy móc, máy bay, cảnh
sát và chính phủ, người thừa cân, gặp gỡ người lạ mà không sợ hãi, dân số
không đồng nhất và đông hơn. Nhưng tất cả những đặc trưng đó của xã hội
hiện đại còn khá mới trong lịch sử loài người. Trong gần 6 triệu năm từ khi
các dòng tiến hóa người cổ đại và vượn cổ đại tách khỏi nhau, mọi xã hội
loài người đều không có kim loại cũng như tất cả những điều vừa được đề
cập. Những đặc điểm hiện đại này chỉ bắt đầu xuất hiện trong khoảng
11.000 năm trước và chỉ ở một số khu vực trên thế giới.
Do đó, ở một số khía cạnh, New Guinea1 là phương tiện quan sát thế giới
loài người bởi cho đến hôm qua, nó vẫn được so với quãng thời gian 6 triệu
năm tiến hóa của loài người (Tôi nhấn mạnh vào cụm từ "ở một số khía
cạnh" - dĩ nhiên Cao nguyên New Guinea của năm 1931 không phải là thế
giới giữ nguyên như ngày hôm qua). Tất cả những thay đổi diễn ra ở Cao
nguyên trong 75 năm qua cũng diễn ra ở các xã hội khác trên toàn thế giới,
nhưng ở hầu hết phần còn lại của thế giới, những thay đổi đó diễn ra sớm
hơn và từ từ hơn ở New Guinea. Tuy nhiên, "từ từ" chỉ mang ý nghĩa tương
