theo mình, thì lại đi theo chiều độc-giả - sản-xuất ra những tiểu-thuyết cầu
kỳ và theo thời.
Cách sinh-hoạt khó khăn hiện nay, cuộc đời mỗi ngày thêm gay go, đã làm
nảy nở trong lòng người tây phương cái ham muốn lãng quên; một thứ văn-
chương ra đời mà người ta gọi là “văn-chương thoát ly” những tiểu-thuyết
phiêu-lưu mạo hiểm, những du ký và những tiểu-thuyết trinh-thám được
lòng ưa chuộng của công chúng. Các loại tiểu-thuyết này kích thích rất
mạnh mẽ trí tưởng tượng của người đọc và khiến họ quên trong chốc lát
cuộc đời buồn nản hàng ngày. Những tác phẩm của Pierre Benoit, của
Maurice Dekobra, những du ký của các “nhà văn du-lịch” bán chạy như
tôm tươi. Và những tiểu-thuyết trinh-thám của Anh - người Anh có biệt tài
về cách viết loại tiểu thuyết này đem tương đối cái khôn khéo của trộm
cướp giết người với cái xét đoán chặt chẽ của sở mật thám, khiến cho người
đọc mê man không biết chán.
Chỉ mới có ít tiểu-thuyết trinh-thám sản xuất ở nước ta. Đó là một điều
đáng tiếc. Vì ở đây những loại tiểu-thuyết đó lại thay bằng những tiểu-
thuyết kiếm-tiên và võ-hiệp. Mà đọc tiểu-thuyết kiếm-hiệp là người ở khắp
các hạng trong xã-hội ta, từ người lớn đến trẻ con. Sự bán chạy của loại
tiểu-thuyết này có thể giảng được ở chỗ đã làm mãn nguyện những cái ưa
thích hèn yếu trong người ta. Trước hết, một nguyên cớ về tâm-lý: tiểu-
thuyết kiếm hiệp làm thỏa một cái nhu cầu tâm-lý những người bị một sự
hèn kém đè nén, như người ta với người Tàu. Chúng ta không còn tin ở sức
mạnh có thể có của tâm-hồn chúng ta, mà cũng không tin - vì không biết -
ở sức mạnh vô cùng của khoa học. Bởi thế chúng ta đi tìm an ủi trong
những cái tưởng-tượng huyền diệu, dù rằng vô lý. Những trẻ con Anh hay
Pháp chẳng hạn, chúng cần gì đọc phép luyện phi kiếm hão, khi chúng tin
rằng khoa-học có thể làm hơn thế, và chắc chắn hơn. Tiểu-thuyết kiếm-hiệp
phát triển rất mạnh vì được một vài nhà văn tham lam chỉ cốt chiều theo
công-chúng để kiếm lời, tìm hết cách sản-xuất ra. Nhưng may thay cái dịch
kiếm-hiệp hình như cũng bắt đầu bớt rồi. Tôi ước mong sẽ có những tiểu-
