Một vài ý kiến
Một nhà văn phải biết quan-sát, tất nhiên. Người ta thường hiểu sự quan sát
bề ngoài là cái tài chụp hình và ghi nhớ các sự vật. Sự quan sát ấy không đủ
và chỉ khiến tác-phẩm trở nên khô khan hay có vị khôi hài. Cần hơn là sự -
quan-sát bên trong, khiến nghệ-sĩ có thể hiểu được cái ý nghĩa giấu kín của
sự vật, cái trạng-thái tâm-lý của một cử chỉ hay một lời nói.
*
**
Có một quan niệm nhiều nhà văn của ta hiện giờ đang tin theo: là nghệ-sĩ
phải chơi bời phóng túng, phải trụy lạc trong các chốn bán vui, để khi xác
thịt thật mệt mỏi, thì tâm trí càng được sáng suốt. Sự chơi bời có lẽ là một
giải trí của nghệ-sĩ, nhưng tất không phải là một cái cần cho nghệ-thuật
chút nào.
Có lẽ, một nghệ sĩ có tài năng khác người, thường hay chơi bời phóng túng,
không chịu buộc mình trong các lề lối thông thường. Nhưng sự phóng-túng
ấy là một trạng-thái của tâm hồn nghệ-sĩ, chứ không phải là một trạng-thái
của tài năng, và nghệ-sĩ không bao giờ nghĩ rằng sự ấy có ích lợi gì cho
công nghiệp của mình.
Còn những kẻ không có tài, dẫu có bắt chước chơi bời và trụy-lạc đến mực
nào nữa, cũng không thể vì thế mà nảy nở ra tài được.
Cũng theo một quan-niệm như thế, họ tưởng rằng nhà văn phải là người đã
nghe rộng, đi nhiều, đã lăn lộn khắp đây đó, để có nhiều kinh nghiệm trong
cuộc đời. Nhưng đối với một người không có tài năng thì đi nhiều cũng
không đem lại được ích lợi gì. Còn đối với người biết trông và suy xét, họ
