với chúng. Quả thật, trong một số lĩnh vực - chẳng hạn như khám phá khoa
học hay đầu tư vốn mạo hiểm - có những phần thưởng to lớn từ điều chưa
biết, bởi bạn thường chẳng mất gì mà lại nhận được rất nhiều từ một biến
cố hiếm hoi. Chúng ta sẽ thấy rằng, trái với nền tri thức khoa học xã hội,
hầu như không phát minh hay công nghệ tiên tiến nào được bắt nguồn từ
thiết kế hoặc được lên kế hoạch trước - đơn giản chúng là Thiên Nga Đen.
Chiến lược dành cho các nhà khám phá và doanh nhân chính là ít dựa vào
quy hoạch từ trên đưa xuống mà tập trung tối đa vào việc chắp nối và nhận
diện các cơ hội ngay khi chúng xuất hiện. Vì vậy, tôi không đồng ý với
những người theo tư tưởng của Marx hay của Adam Smith rằng thị trường
tự do thành công là bởi chúng cho phép con người gặp may mắn nhờ
phương pháp “thử-sai” xông xáo chứ không phải bởi việc đưa ra những
phần thưởng hay “biện pháp khích lệ” dành cho kỹ năng. Vậy thì, chiến
lược cần có là chắp nối ngay khi có thể và cố gắng thu thập càng nhiều cơ
hội mang yếu tố Thiên Nga Đen càng tốt.
Học cách học
Một trở ngại khác liên quan đến loài người bắt nguồn từ việc quá tập
trung vào những điều chúng ta biết: chúng ta có xu hướng học những gì cụ
thể chứ không phải chung chung.
Mọi người đã rút ra được gì từ sự kiện 11/9? Liệu họ có kết luận rằng, do
những động lực của bản thân mà một số sự kiện chủ yếu nằm ngoài phạm
vi có thể được dự đoán? Không. Liệu họ có rút ra được nhược điểm gắn
liền với sự suy xét theo quy ước? Không. Vậy họ đã rút ra được điều gì?
Họ đã học được những nguyên tắc chính xác về việc ngăn ngừa mầm mống
các cuộc khủng bố Hồi giáo cùng các tòa nhà cao tầng. Nhiều người vẫn
luôn nhắc tôi rằng điều quan trọng đối với chúng ta là phải thực tế và áp
dụng những biện pháp cụ thể thay vì “lý thuyết hóa” kiến thức. Câu chuyện
về Phòng tuyến Maginô cho thấy cách thức chúng ta được huấn luyện để
trở nên khác biệt. Sau Thế Chiến thứ nhất, người Pháp đã xây một bức
tường rào dọc theo tuyến đường quân Đức xâm chiếm trước kia nhằm ngăn
