chất tự nhiên của bất định. Xác suất là một nghệ thuật tự do (liberal art); nó
là con đẻ của chủ nghĩa hoài nghi chứ không phải công cụ để thỏa mãn
tham vọng tìm ra các phép toán nhiệm màu và những điều chắc chắn của
những người lúc nào cũng “kè kè” máy tính trong tay. Trước khi lối tư duy
phương Tây chết chìm trong tâm lý “khoa học” của nó - cái mà được gọi
một cách ngạo mạn là Thời đại khai sáng - người ta dùng bộ não để nghĩ
chứ không phải để tính toán. Trong cuốn chuyên luận rất hay - nhưng hiện
đã biến mất khỏi nhận thức của chúng ta - mang tên Dissertation on the
Search for Truth (Chuyên luận truy tìm sự thật), xuất bản năm 1673, tay bút
chiến Simon Foucher đã trình bày tâm lý chuộng những điều chắc chắn/tâm
lý cầu an của con người. Tác giả đã dạy chúng ta nghệ thuật hoài nghi, cách
định vị mình giữa hoài nghi và tin tưởng. Ông viết, “Một người cần thoát
khỏi nghi ngờ để tạo nên khoa học - nhưng hầu như không mấy ai để ý đến
tầm quan trọng của việc không sớm thoát khỏi nó… Trên thực tế, thường
thì người ta thoát khỏi nghi ngờ mà không hề nhận ra”. Sau đó, ông tiếp tục
cảnh báo: “Chúng ta có xu hướng giáo điều từ lúc còn là bào thai trong
bụng mẹ”.
Bằng lỗi chứng thực đã được thảo luận trong Chương 5, chúng ta sử
dụng ví dụ về những trò chơi với khả năng áp dụng thành công lý thuyết
xác suất, và rồi khẳng định đây là một trường hợp phổ biến. Hơn nữa, dù
đánh giá thấp vai trò của may mắn trong cuộc sống nói chung nhưng chúng
ta lại có xu hướng quan trọng hóa nó trong các trò chơi may rủi.
Tôi muốn hét lên “Tòa nhà này đang ở trong rào chắn Plato (Platonic
fold); ngoài kia mới là cuộc sống”.
Cá cược bằng hạt súc sắc gian
Tôi khá bất ngờ khi biết chính bản thân tòa nhà ấy cũng nằm ngoài rào
chắn Plato.
Ngoài việc thiết lập luật chơi, công việc quản lý rủi ro của sòng bài còn
nhằm mục đích giảm thiểu các khoản lỗ do những tay bạc bịp gây ra.
Không cần phải được đào tạo sâu về lý thuyết xác suất, bạn cũng có thể
