xe mới này sẽ mang đến cho bạn trạng thái hưng phấn cao độ. Mọi người sẽ
nghĩ “anh ta có chiếc xe thật tuyệt” mỗi khi nhìn thấy bạn. Tuy nhiên, bạn
lại quên rằng, lần cuối cùng khi mua một chiếc xe, bạn cũng có những tâm
trạng như thế. Bạn không dự đoán được rằng tác động tích cực của chiếc xe
mới rốt cuộc cũng sẽ qua đi và rằng bạn sẽ quay trở lại trạng thái cũ như
lần trước đó. Vài tuần sau, khi bạn lái xe ra khỏi phòng trưng bày xe, nó sẽ
trở thành thứ tẻ nhạt. Nếu biết trước được điều này, hẳn bạn đã không mua
nó.
Bạn sắp phạm một sai sót trong dự đoán mà mình đã từng mắc phải. Tuy
nhiên, nó sẽ chẳng đáng giá bao nhiêu để bạn phải tự xem xét lại nội tâm.
Các nhà tâm lý học đã nghiên cứu kiểu dự đoán sai này đối với cả các sự
kiện vui lẫn các sự kiện không vui. Chúng ta đánh giá quá cao tác động của
hai kiểu dự đoán về các sự kiện tương lai này đối với cuộc sống của mình.
Có vẻ như chúng ta đang gặp khó khăn về tâm lý nên mới phải làm thế.
Tình huống khó khăn này được Danny Kahneman gọi là “thỏa dụng tiên
đoán” (anticipated utility) và Dan Gilbert gọi là “quá trình dự đoán theo
cảm xúc”. Điểm này không hoàn toàn khẳng định rằng chúng ta có xu
hướng dự đoán sai về niềm hạnh phúc tương lai của mình, mà đúng hơn là
chúng ta không học được từ các trải nghiệm quá khứ theo cách đệ quy. Có
bằng chứng cho thấy rằng rào cản trí tuệ và những bóp méo khiến chúng ta
không thể học hỏi được gì từ sai sót của mình trong quá khứ để dự đoán các
trạng thái cảm xúc trong tương lai.
Chúng ta đánh giá quá cao mức độ ảnh hưởng của sự bất hạnh lên cuộc
sống của chính mình. Bạn cho rằng việc mất mát tài sản hoặc địa vị hiện có
sẽ là điều vô cùng đau đớn, nhưng có lẽ bạn đã sai. Nói đúng hơn là bạn có
thể thích nghi với mọi hoàn cảnh, vì bạn đã từng có thể làm được như thế
sau những bất hạnh xảy ra trước đây. Bạn có thể cảm thấy lòng quặn đau,
nhưng nó sẽ không tồi tệ như bạn tưởng. Kiểu dự đoán sai này có một mục
đích: để tạo động lực cho chúng ta có những hành động quan trọng (như
mua một chiếc xe mới hoặc cố gắng trở nên giàu có) đồng thời để bảo vệ
bản thân khỏi những rủi ro không cần thiết. Và đó chính là một phần của
một vấn đề mang tính tổng quát hơn: con người chúng ta cần phải ít nhiều
