mười ba ức ý niệm mà ta không biết được, cũng giống hệt như người gieo
hạt kia. Vì vậy cho nên ta phải thực tập lắng lòng, buộc ý vào hơi thở và
đếm từ một tới mười. Trong thời gian mười hơi thở ấy mà đếm không lộn,
là ý bắt đầu có định. Định nhỏ thì có thể kéo dài trong ba ngày, định lớn
bảy ngày. Trong thời gian ấy không có một tư tưởng tạp loạn chen vào,
hành giả ngồi yên như người chết, đó gọi là sơ thiền.
Thiền có nghĩa là loại trừ. Loại trừ cái tâm có mười ba ức uế niệm để đạt
tới tám pháp: sổ, định, chuyển, niệm, trước, tùy, xúc và trừ (đếm, tập trung,
đổi, nhớ, gắn, vào, theo, chạm và loại trừ). Tám pháp này đại khái được
chia làm hai phần. Tâm ý sở dĩ định được là nhờ theo dõi hơi thở (tùy). Mà
muốn theo dõi được hơi thở dễ dàng thì ta nên thực tập phép đếm hơi thở
(sổ). Khi cấu uế đã được tiêu diệt thì tâm ý dần dần trong sạch. Đó gọi là
nhị thiền. Bỏ phép đếm đi, chú tâm vào chóp mũi gọi là chỉ. Thành công thì
các thứ cấu uế của ba chất độc, bốn sự rong ruổi, năm sự ngăn che và sáu
đường ám muội đều được tiêu diệt. Lúc bấy giờ, tâm tư bừng sáng, còn
sáng hơn cả hạt châu minh nguyệt. Những tâm niệm dâm tà và ô nhiễm như
bùn nhơ bám vào tấm kính sáng đều được gột sạch. Tấm kính này giờ đây
đặt trên mặt đất và ngửa mặt lên trời, thì không có cõi nào mà không chiếu
tới. Trời đất rộng lớn vô cùng nhưng một tấm kính vẫn có thể thu nhiếp tất
cả. Tâm ta bị các thứ cấu uế bao phủ cũng như tấm kính lấm bùn kia, nếu
được gặp minh sư trau chuốt dũa mài và lau sạch hết mọi đất bùn và bụi
bặm thì khi đem tâm ấy ra soi chiếu, không tơ hào nào là không hiện rõ trên
mặt kính. Cáu bẩn không còn thì ánh sáng hiện ra. Đó là chuyện tất nhiên.
Ngược lại, nếu phiền não tràn ngập làm tâm ý tán loạn thì trong số một vạn
niệm được khởi lên ta không nhận biết được một niệm. Cũng giống như
ngồi ngoài chợ mà nghe lao xao một lần bao nhiêu tiếng ồn ào rồi trở về
ngồi yên mà cố nhớ lại thì không thể nhớ được một lời nào.
Sở dĩ tâm phóng dật và ý tán loạn là vì uế trược chưa được khai thông. Nếu
tìm về chỗ thanh vắng để thực tập cho tâm lắng đọng và ý không còn bị
những tà dục lôi kéo thì lúc ấy lắng tai ta có thể nghe rõ được cả vạn lời,
