"Phàm các loài chúng sanh, hễ có thành thì có hoại, mà khi có hoại thì có
thống khổ, tư duy như thế mà phát sinh cảm thương, bồ tát nhất tâm đạt
được thiền định." Đó là quán niệm về khổ đau của sự sống.
"Bản chất của loài hữu tình là không tự bảo vệ được tự ngã. Ai cũng phải đi
qua quá trình biến hoại. Người hành đạo biết tự sợ hãi, ý thức rằng khi
mạng chung mình có thể rơi vào đường dữ. Thấy được những tướng phồn
vinh hạnh phúc, thật cũng như giả, đều như giấc mộng, người hành đạo chú
trọng ở sự tỉnh ngộ, do đó nhất tâm đạt được thiền định." Đây là một pháp
quán niệm gọi nhất thiết thế gian bất khả lạc, nghĩa là thấy những điều mà
thế gian cho là hạnh phúc không phải là hạnh phúc thật sự. Bây giờ ta tới
một pháp quán niệm gọi là niệm yểm ly thực tưởng. "Các thức ăn đi vào
đường miệng thấy như có vẻ thơm ngon nhưng sau khi pha trộn với nước
bọt và các chất loãng (trong ruột và dạ dày), sau cùng cũng biến thành phân
tiểu. Ức niệm như thế mà biết nhờm gớm, do đó bồ tát nhất tâm đạt được
thiền định."
Chúng ta đọc tiếp: "Người hành giả phải tư niệm về thiền thế nào cho
đúng? Ví dụ như khi mắt mình quan sát người chết, từ đầu tới chân, thì tâm
mình phải tư niệm cho sâu sắc, ghi nhận cho chín chắn, và duy trì những
hình ảnh ấy trong suốt thời gian đi, đứng, nằm, ngồi, ăn cơm, uống nước,
và làm muôn ngàn chuyện khác. Duy trì niệm ấy trong tâm để củng cố đạo
chí của mình rồi sẽ có thể nuôi dưỡng đối tượng chánh niệm trong thiền
định một cách tự nhiên dễ dàng. Cũng như một người kia đang vít một đũa
cơm trong nồi ra để thử xem cơm chín hay chưa, người ấy chỉ cần nhặt lấy
một hạt cơm lên để quan sát, nếu một hạt mà chín rồi thì cả nồi cơm cũng
đã chín. Một khi đạo chí đã mạnh thì tâm sẽ đi theo hướng ấy tự nhiên như
một dòng nước chảy xuôi." Đoạn này rất quan trọng, vì nó dính líu tới cái
mà sau này ta gọi là công án. Nghiên cứu về thiền, ta thấy rằng ở Trung
Hoa thiền công án rất quan trọng. Công án là một đề án về thiền mà mình
phải nuôi dưỡng cả ngày cả đêm. Công án thiền là một phương tiện giúp ta
đem hết tất cả tâm tư, tất cả cuộc đời để tham cứu. Đi, đứng ngày đêm đều
