người ấy có thể chuyển khổ thành vui. Sống không chánh niệm, không
công phu, không thực tập thì cái vui ngày hôm nay dù có ngày mai cũng sẽ
mất. Vì vậy cho nên nhìn vào sự biến dị của khổ và vui để biết và để thực
tập.
Thứ ba là quán chiếu về sự biến đổi của ý muốn (intention). Hôm nay ta
muốn cái này nhưng ngày mai ta lại muốn cái khác. Hôm nay ta nghĩ rằng
cái kia là điều kiện tất yếu của hạnh phúc. Vì nghĩ như vậy cho nên ta đi về
hướng kia. Vì đi về hướng kia cho nên thế nào ta cũng vấp ngã. Nhưng ta
có thể thay đổi hoặc giúp người kia thay đổi. Nếu liên hệ giữa ta với người
ấy tốt đẹp thì ta có thể ảnh hưởng tới người ấy và ta thay đổi được ý muốn
của người ấy.
Thứ tư là quán chiếu về sự biến đổi của hình thể. Một người gầy ốm có thể
trở thành bớt gầy ốm. Một người mạnh khỏe có thể trở thành đau yếu. Một
người trẻ có thể trở thành già. Đó là quán chiếu về hình thể của người kia
hoặc của chính mình. Thường thường trong đời sống hằng ngày ta hay nghĩ
người kia mãi mãi sẽ là người kia, nhưng sự thật thì người kia thay đổi mỗi
ngày, trong tâm ý cũng như ngoài hình thể. Nhờ sự thay đổi đó cho nên ta
và người kia mới có cơ hội chuyển hóa. Đứng về phương diện vô thường
mà xét thì tuy hôm nay mình còn có tuổi trẻ nhưng ngày mai tuổi trẻ đó sẽ
không còn. Hôm nay chân mình đang mạnh, mình có thể chạy được, nhưng
ngày mai mình có thể đi rất chậm và phải chống gậy. Vì vậy cho nên quán
chiếu về sự thay đổi của hình thể giúp cho ta thấy được sâu sắc hơn về bản
chất của sự sống. Và sau chót là quán chiếu về sự biến đổi của thiện ác. Cái
thiện có thể chuyển thành cái ác. Cái ác có thể chuyển thành cái thiện. Cái
đẹp có thể chuyển thành cái xấu. Cái xấu có thể chuyển thành cái đẹp.
Thiện ác cũng vô thường. Vì vậy cho nên khi thấy cái thiện ở trong lòng
mình hay cái thiện ở trong lòng người kia, mình biết rằng nếu không nuôi
dưỡng cái thiện đó thì sau này nó cũng có thể trở thành ác. Quán chiếu để
thấy được những phiền não ở trong lòng: đó là những cái ác. Nếu ta biết
cách quán chiếu và chuyển hóa thì những phiền não kia có thể trở thành an
