vị này mới quán chiếu và đoái hoài tới giới nhân, thiên, và các loài chúng
sanh bò, bay, máy, cựa, thương xót các loài này vì ngu hoặc mà còn ôm lấy
năm thứ ngăn che, khiến cho cái tâm sáng thiện tuyệt diệu của họ bị ngăn
chận (mà không phát khởi lên được). Khi ta tiêu trừ được năm thứ ngăn che
thì các thiện pháp sẽ cường thịnh lên, như người nghèo sau khi đã trả hết
được nợ cũ, nhờ khỏi cần trả nợ nữa cho nên ngày ngày đều có lợi tức đi
vào, tâm ý người ấy rất hoan lạc. Lại như kẻ nô lệ được trả tự do, khôi phục
được quyền công dân; như người bị bệnh nặng được chữa lành, làm cho cả
chín họ mỗi ngày đều hứng khởi; như kẻ trọng tội bị giam cầm nơi chốn lao
tù được ân xá tìm lại tự do. Lại như kẻ vượt biển chuyên chở châu báu qua
khỏi hiểm nạn, về được tới nhà, thấy lại người thân, niềm vui vô lượng. Khi
tâm ta còn ôm ấp năm thứ ngăn che, thì ta còn khổ đau như trong năm
trường hợp trên đây mà chưa được thoát. Vị khất sĩ thấy được chân đế, trừ
khử được năm thứ ngăn che thì cũng như kẻ phàm thoát được năm tai nạn
vừa kể. Khi các thứ ngăn che bị đẩy lui thì ánh sáng chiếu tới. Tất cả các ác
pháp đều tiêu diệt, ý chí tu đạo sẽ cường thịnh và ta đạt tới thiền thứ nhất.
Từ thiền thứ nhất đến thiền thứ hai cần phải thực tập ba điều: siêng năng,
duy trì chánh niệm và dụng công quán chiếu. Nhờ ba điều ấy mà hành giả
sau này thành tựu được thiền thứ tư. Từ nhất thiền lên nhị thiền, do nhị
thiền lên tam thiền, do tam thiền lên tứ thiền; tứ thiền cao hơn tam thiền,
tam thiền hơn nhị, nhị hơn nhất.
Ở nhất thiền, mười ác pháp đi lui, năm thiện pháp đi tới. Mười ác pháp là
gì? Mắt đắm sắc, tai đắm thanh, mũi đắm hương, lưỡi đắm vị, thân đắm
xúc, cộng với năm thứ ngăn che kể trên là mười ác pháp. Năm thiện pháp là
gì? Đó là tầm, từ, hỷ, lạc và tâm nhất cảnh. Năm thiện pháp này có mặt
trong nhất thiền. Trong nhị thiền không còn tầm và từ, giữ tâm nội quán,
các thiện pháp phát hiện và duy trì từ bên trong chứ không phải từ bên
ngoài đi vào theo ngã mắt, tai, mũi và lưỡi. Lúc bấy giờ hai ý niệm thiện và
ác không còn tương can, tâm trú bên trong, và bên trong chỉ còn hỷ và lạc.
Trong tam thiền không còn hỷ, tâm hướng về sự thanh tịnh, an nhiên vắng
