của cháu đã có nhiều tiến bộ.” Mọi người đều chúc mừng và hỏi Witte con về cuốn sách,
Witte con sẽ nói sơ lược về những gì đã đọc, sau cùng sẽ cảm tạ ông trời “đã ban cho sức
khỏe và nhiều ân huệ để có thể có được học vấn như ngày nay”.
XV.
Ta thấy rằng Witte cha thưởng tiền cho con khi con học tốt, còn khi làm việc thiện thì
ghi chép vào 1 cuốn sách và khen ngợi con nhiều hơn so với lúc học. Nhìn chung ông rất
hiếm khi khen ngợi con, vì theo ông nếu lạm dụng lời khen sẽ không có hiệu quả. Vì thế khi
con học tốt, ông chỉ nói: “A, con làm tốt đấy!”. Nhưng khi Witte con làm được việc thiện,
ông sẽ ca ngợi “Chà, con làm tốt quá. Chắc rằng ông Trời sẽ vui mừng lắm đây!” Nếu là việc
đặc biệt tốt, ông sẽ ôm hôn con, nhưng việc đó đặc biệt hiếm, và đối với Witte con đó là thứ
hết sức giá trị. Bằng cách đó ông làm cho Witte con cảm nhận được niềm vui khi làm việc
thiện. Quan điểm của ông là nếu khen thái quá sẽ khiến con sinh ra kiêu ngạo, mà nếu còn
nhỏ đã tự phụ thì khi lớn lên sẽ không khá được. Việc ông dạy cho con rất nhiều thứ,nhưng
ông không bao giờ nói rằng đây là Hóa học, đây là Vật lý, cũng là để tránh cho con sinh ra
kiêu ngạo, hơm hĩnh. Gần đây trên Nhật báo Asahi Tokyo có viết bài “Thần đồng nước Mỹ
đã đến” với nội dung: “Thần đồng được đánh giá cao nhất từ trước đến nay của nước Mỹ -
Pretoris Luis Wiramood (8 tuổi) cùng cha mẹ sẽ cập cảng Yokohama vào sáng ngày 12 tháng
9. Cô bé này đã vào học trường Trung học nữ sinh khi mới 7 tuổi và hiện đang học năm thứ
2. Mục đích của chuyến đi lần này là để các nước trên thế giới biết đến như là một thần đồng,
dự định sẽ tới Nhật Bản, Trung Quốc, Đức và các nước Âu Mỹ khác”.
Đọc những dòng trên, tôi thấy cha mẹ của cô bé này thật khác xa với cha của Witte.
Đấy chẳng phải chính là sự hủy hoại thần đồng hay sao? Trên đời này không có gì đáng sợ
hơn là tính tự phụ. Dù là nhân tài hay thiên tài thì cũng sẽ bị hủy hoại. Tôi đọc cuốn “Giáo
dục Karl Witte, cũng đọc cả cuốn “Những nhà giáo dục tốt nhất của thế giới tương lai”, nhận
thấy Witte cha quả là đã rất lao tâm khổ tứ để tránh cho con khỏi sinh ra tính tự phụ. Ông
không chỉ hạn chế khen ngợi con, mà còn tránh cả việc để người khác khen ngợi. Khi người
ngoài khen Witte, ông sẽ đưa con ra khỏi phòng để khỏi phải nghe. Và một khi đã đề nghị mà
vẫn không được, ông sẽ đoạn tuyệt không đến nhà đó nữa. Ông làm việc này quyết liệt đến
mức nhiều khi người khác không hiểu và có những lời bình phẩm không hay.
Khi Witte con lớn hơn một chút, ông dạy: “Tri thức thì có thể nhận sự khen ngợi của người
