chị… Tuy vậy những tri thức đó, mà anh trông cậy vào để giải phóng thiên
giới vẫn chưa hủy diệt được tinh thần mộ đạo trên trái đất. Trong những xứ
sở mà cái môn vật lý học kia, cái môn hóa học, thiên văn học, địa chất học
kia, mà anh tin là có khả năng giải phóng thế giới, được cấu thành, được
giảng dạy, đạo Cơ đốc vẫn giữ được hầu như tất cả uy lực của nó. Nếu các tri
thức thực nghiệm có ảnh hưởng yếu ớt như vậy đến những tư tưởng của loài
người, thì không có lẽ nào nó lại có một ảnh hưởng gì lớn hơn đối với các ý
kiến của các thiên thần và chẳng có gì ít chắc chắn hơn sự hiệu nghiệm của
công việc tuyên truyền bằng khoa học.
Arcade phản kháng:
- Sao! Chị phủ nhận rằng khoa học đã đánh những đòn chí tử vào Nhà
thờ. Có lẽ nào? Nhà thờ phán xét về chuyện đó khác chị. Cái khoa học kia,
mà chị cho là không có uy lực gì đối với nó, nó sợ đấy, vì nó chống lại khoa
học. Nó kết tội các kết quả của khoa học từ Những đối thoại của Galilée
cho
đến những cuốn sách giáo khoa nhỏ của ông Aulard
. Và không phải là
không có lý do. Xưa kia, được hợp thành bằng tất cả những gì vĩ đại trong tư
duy của loài người, Nhà thờ cai quản đồng thời cả thể xác lẫn linh hồn của
mọi người. Họ dùng lửa và sắt để bắt buộc người ta phải phục tùng. Ngày
nay, uy lực của nó chỉ còn là một cái bóng và phần tử ưu tú của các tinh thần
đã rút lui khỏi nó. Đó là tình trạng mà khoa học đã dồn nó vào.
Galilée (1564-1642): tên đầy đủ là Galileo Galilée, nhà toán học, người Ý, sinh ở Pise. Về thiên văn
học, do những quan sát của ông về các tinh tú, ông được sắp xếp vào hàng ngũ có liên kết với hệ thống
Copernic, mà hệ thống này đã bị tòa thánh La Mã kết tội, nên ông bị bắt buộc phải tuyên bố từ bỏ lý
thuyết đó, nhưng trở về Florence, ông cho ra một cuốn sách tổng hợp tất cả các bằng chứng của sự
đúng chân lý của cả hệ thống kia. Do đó ông bị hành hạ và bắt buộc, mặc dầu tuổi đã 70, phải quỳ trước
pháp đình tôn giáo (1633), và từ đó phải sống dưới sự giám sát của pháp đình. Ông bị mù, chết. Lời nói
