mặt.
Hình như sự cô đơn đen tối từ dưới đất xông lên vây bọc quanh mình.
Bản tin cho hay trận chiến đang ác liệt ở chỗ đóng binh của y; nhưng sự cô
đơn không hình tướng âm thanh, và tiếng súng cùng lửa đạn đều chết trong
sự cô đơn ấy. Những bóng đen nhỏm dậy, nhẹ như bấc, lạnh như băng, múa
lộn và nhìn y, cái nhìn chọc thủng người y. Bóng đen rơi xuống lại hòa lẫn
với đất đen cầy nát. Vùng trời cao lồng lộng trên đầu cũng phai màu vì ám
khói của sự hấp hối vô tận bốc lên từ lòng đất và che lấp cả mặt trời. "Phản
bội!" Bất thần ý nghĩ ấy xuất hiện như một mặc khải ghê tởm, "Người ta đã
phản bội mình, đã bôi nhọ mình; bất công, dối trá và độc ác đã đầu độc sự
hy sinh, sự chiến đấu của binh sĩ. Người ta đã lừa dối binh sĩ, người ta đã
lợi dụng đời sống của binh sĩ, lợi dụng cả sự chết của binh sĩ".
Một người đàn bà xách cái bao va phải y, bà ta la lên:
- Anh không có mắt à?
- Có, có chứ!
Y nói như vậy nhưng không nhúc nhích.
- Ông đứng làm gì giữa hè này?
Graber không trả lời. Bây giờ thì y biết rằng tại sao y đi theo Heini. Vẫn
là sức mạnh tối tăm bóp thắt y nhiều lần khi còn ở mặt trận, vẫn câu hỏi mà
chưa bao giờ y dám trả lời, vẫn sự thất vọng miên man mà cho đến ngày
nay y vẫn nén xuống được. Bây giờ chính y tự tìm ra những sự ám ảnh ấy
và y nhất định không nên đi nữa, y muốn sáng suốt nhìn vào tận mắt chúng,
không dồn nén đi để chúng tác quái. Y nghĩ đến giáo sư Pohlmann,
Fresenburg đã dặn y nên đến thăm. "Mình quên mất, bây giờ mình phải đến
thăm thầy, phải nói chuyện này với một người có thể tin được".
Trước khi đi, người đàn bà còn rủa:
