- Bôrít nhắc đến kỷ niệm về Khôrennôvích, về Anđrây, hai trong mười
một người bạn Nga, Ucơraina, Azecbaizan, Bêlôrusia… đang có tên trên
đài tưởng niệm kia. Khôrennôvích hy sinh khi anh đi nang qua một máy
biến thế dưới đường hầm. Còn Anđrây, một chuyên gia khoan hầm trẻ tuổi
mà tất cả những thợ đường Sông Đà đều biết quá rõ. Đợt sập hầm vùi trọn
năm người, trong đó có Anđrây và bốn công nhân Việt Nam, là mất mát lớn
nhất của Công ty công trình ngầm. Lần ấy cũng như mọi ngày làm việc
bình thường, tai nạn không có một dấu hiệu báo trước. Vòm hầm yên tĩnh ở
dạng Pa ra bôn khiến chẳng ai nghi ngờ. Đúng lúc ấy cỗ máy khoan Sbêxa
bị hỏng. Một người phải chạy ra ngoài lấy dụng cụ sửa chữa. Đó là người
duy nhất sống sót. Thế rồi một tiếng rắc, tiếng đá trở mình, hàng trăm khối
đá của gương hầm sập xuống. Cả tổ khoan và cỗ máy Sbêxa bị vùi gọn.
Mọi cố gắng cứu sập đã trở nên vô hiệu. Ba ngày sau người ta mới lôi được
xác của họ ra…
Dường như câu chuyện đã làm cho những bước chân của Trần Thọ Chữ
khó nhọc hơn. Suốt từ đó cho tới khi lên nhà bảo tàng Sông Đà - nơi vốn là
trung tâm điều bộ và giao ban công trường ngày trước - chúng tôi cùng rơi
vào một thế giới hồi tưởng.
Tôi nhớ lại hồi còn là phóng viên báo Văn nghệ, những năm tám mươi,
chín mươi, với cả chục lần lên Sông Đà. Đó là những năm tháng cả nước
đói dài, xanh xao vì sổ gạo, tem phiếu. Thợ Sông Đà ưu tiên số một cũng
không ngoài tiêu chuẩn dăm lạng thịt, nửa bánh xà phòng Liên Xô, mười
tám ký gạo độn bo bo hoặc sắn. Có những ngày tôi đội mũ bảo hộ, mặc
quần áo thợ, đi ủng xuống đường hầm với các kịp khoan. Kia, dưới chân
núi Tượng kia, ngày ấy có một hầm giao thông cắt ngang hầm xả lũ số một,
tạo nên một ngã tư lúc nào cũng nhộn nhịp người xe. Toàn những thợ
khoan, thợ bê tông, thợ hàn sắt và những người thợ phụ dọn nền. Chân ủng
dẫm lép nhép; khói thuốc lá mù đặc; vòm hầm tua tủa néo anke xù lên như
lông nhím, lùng nhũng lưới thép chắn đá rơi. Rối mắt nhất là hệ thống dây
cáp điện, chằng chịt như mạng nhện đan xen cùng với những dàn sắt thép,
những đường ống nước. Rồi xe Benla, xe Bò ma các loại ùn ùn chở vữa bê
