con đường thiên lý Bắc Nam.
Giám đốc Phân khu Phà Gianh - Quán Hàu, Bành Trọng Vinh, khi biết
nguyện vọng của tôi muốn tìm hiểu kỹ về sông Gianh, liền bảo:
- Chúng tôi sẽ cử chủ tịch công đoàn Nguyễn Văn Hoá cùng đi với anh.
Anh Hoá quê gốc ở Quảng Trạch, khá am tường về sông Gianh.
Quả nhiên, câu chuyện trên xe từ Đồng Hới ra phà Gianh của Hoá đã
giúp tôi phát hiện ra nhiều chi tiết mới của vùng hạ lưu sông Gianh.
- Nếu anh đến sớm trước một tháng, sẽ được chứng kiến lễ đón nhận
danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang của các xã Sơn Trạch, Đại Trạch và
Quảng Thuận - Hoá nói - Cả ba xã đều năm hai bên bờ sông Gianh.
- Sao đến bây giờ mới được phong tặng nhỉ? Hơn hai mươi năm rồi…
- Vâng, kể ra là muộn. Nhưng có lẽ khi có một độ dài thời gian hơn hai
mươi năm để nhìn lại, mới thấy hết những đóng góp lớn lao của những
người dân hai bờ sông Gianh này. Đợt tuyên dương Anh hùng vừa rồi cũng
trùng với đợt xét tặng danh hiệu các bà mẹ Việt Nam Anh hùng đấy anh ạ.
Nếu anh đến Quảng Thuận những ngày tháng ba vừa rồi mới thấy dân vui
mừng đến mức nào. Cả một vùng phía bắc phà Gianh những năm 65-70
hầu như bị xoá trắng, vậy mà nay lại trù phú đông đúc như một thị tứ. Để
kịp đón nhận danh hiệu Anh hùng, Quảng Thuận đã khẩn trương xây một
đài liệt sĩ và một cổng làng vào loại to đẹp nhất nước…
Nói chuyện với Nguyễn Văn Hoá, tôi được biết anh chính là con trai
người em ruột của đồng chí Đồng Sĩ Nguyên, vị tư lệnh của đường dây 559
và nguyên là Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải những năm 80. Anh Hoá
bảo, ông Đồng Sĩ Nguyên tên thật là Nguyễn Sĩ Đồng. Chính Bác Hồ đã
đổi tên cho ông và giao cho ông trọng trách xây dựng con đường mòn vượt
Trường Sơn. Hồi làm Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, ông ao ước quê
mình có một cây cầu vượt sông Gianh lắm, nhưng nước ta khi ấy quá
nghèo, chỉ đủ sức tập trung cho cây cầu Thăng Long vượt sông Hồng. Anh
Hoá còn bảo: Vùng đất ven sông Gianh này thường phát về công binh, cầu
phà. Trong ngành giao thông, số Anh hùng ngành cầu phà có lẽ không ở
đâu lại đậm đặc như ở vùng sông Gianh, có bốn Anh hùng: Võ Xuân Nở,
