- Làm một ngôi nhà ở nông thôn, cốt nhất bốn thứ vật liệu: gỗ, tre, gạch,
ngói. Tôi hạ quyết tâm phải tự tay mình sản xuất được bốn thứ này. Về
xoan và tre, như chú thấy đấy, ngay từ ngày ông cụ nhà tôi còn sống, hai bố
con tôi đã đặt kế hoạch trồng đủ hai ngôi nhà, một cho chú út, một cho
thằng cháu Chất. Năm đầu tiên tôi nghỉ hưu, cũng là năm tôi hạ xoan, hạ tre
ngâm riêng từng bè. Không có thứ gỗ gì làm nhà tốt bằng xoan ngâm, tre
ngâm, hàng trăm năm không mối mọt. Khi ngâm tẩm đã đủ thời gian rồi,
tôi vớt lên, bắt đầu công đoạn mộc. Từ cây xoan, tuỳ theo kích cỡ dài ngắn,
to nhỏ được chọn đục đẽo thành kèo, chếnh, xà gồ, trụ, nóc. Mỗi thứ được
đánh số, xếp vào kho. Với tre ngâm cũng vậy, tôi bào, chuốt, uốn từng cây
tre, chọn một bộ đòn tay cho mái trước, mái sau, pha từng thanh rui, vót
từng cặp, buộc lại, cất vào kho...
Tôi nhìn lên mái nhà. Một bộ nóc bằng gỗ xoan và tre ngâm sáng bóng,
cân đối và tinh xảo như một công trình nghệ thuật hoàn chỉnh. Đúng với cái
nghĩa cây nhà lá vườn. Đằng đẵng hai chục năm trời, những cây xoan vườn,
những bụi tre bánh tẻ kia được ông thổi hồn mình vào đó, được ông bào
chuốt nâng niu để tạo nên rường cột ngôi nhà. Nhưng vất vả, nặng nhọc
nhất lại là công việc thổ mộc. Ở công đoạn này, trừ ngày đổ mái bằng gian
buồng và cất nóc nhà, còn lại tất cả các công việc từ đóng gạch xỉ, gạch
mộc, ngói, cho tới đào móng, xây tường, chát tường... đều chỉ mình ông với
sự trợ giúp phần nào của vợ con. Phần mộc gần xong, ông giáo Thụ liền bắt
tay vào phần nề. Mỗi chiều, ông nhào một mẻ vôi xỉ thật nhuyễn, ủ qua
đêm, đẻ hôm sau cùng vợ con đóng từng viên gạch. Ba gian xây bằng gạch
xỉ, cần bao nhiêu viên, ông tính sát tới từng viên. Gian mái bằng xây bằng
gạch nung và toàn bộ năm gian ngói lợp, cần mấy vạn gạch, ngói? Lại từng
cối đất sét nhào kỹ, mỗi ngày đóng vài chục viên gạch mộc, vài trăm viên
ngói mũi. Đóng rồi phơi khô. Lại tự tay đắp lò gạch dã chiến theo kiểu
Triều Tiên cải tiến, mời thợ lành nghề về đốt bằng rơm liên tục ba ngày ba
đêm, cho tới khi những viên gạch viên ngói ra lò đỏ au. Khi hàng vạn viên
gạch xỉ, ba lò gạch ngói nung hoàn thành, thì viên sỏi thận thứ hai lại kéo
ông giáo Thụ lên bàn mổ.
