đồng nhân dân. Do đó, được thành lập ra một giám mục đoàn, những chức
sắc, một hội đồng tín đồ (tiếng Hy Lạp là Ecclesia, tức là Eglise theo tiếng
Pháp).
Ði xa hơn nữa, những cộng đồng đó cần tổ chức lễ nghi tế tự, hướng dẫn tín
đồ trong đời sống hằng ngày, ấn định quy chế Nhà thờ, gây kinh tài, giải
quyết các tranh tụng. Lề lối bắt đầu thành hình. Luật phát sinh.
Tài liệu luật đầu tiên là một thư của Giáo Hoàng Clément gởi cho Nhà thờ
Corinthe để hòa giải tranh chấp nội bộ giữa Nhà thờ đó, dường như xảy ra
vào năm 96. Thế là Giáo hội Ki-tô xác định vị thế trung tâm. Giáo Hoàng
làm trọng tài phán xử và như thế Giáo Hoàng cũng làm luật. Giáo Hoàng
chứng tỏ "uy quyền". Luật phát ra từ quyền lực.
b – Phát triển. Có hai nhà làm luật trong giáo hội Ki-tô: Giáo Hoàng và
những đại hội đồng giám mục (conciles). Ngoài ra, các giám mục, trong địa
phận của mình, cũng có quyền làm luật. Mỗi dòng cũng có quyền làm ra
những luật riêng biệt cho dòng mình.
– Giáo Hoàng làm luật: Ðây là luật được làm ra nhân những vấn đề khó khăn
mà các giám mục yêu cầu giải quyết. Giảm mục hỏi. Giáo Hoàng trả lời. Câu
hỏi có tính cách hạn chế, câu trả lời có tính cách hạn chế, phạm vi hạn chế.
Nhưng vị thế đặc biệt của Giáo Hoàng khiến những câu trả lời như vậy, rất
nhanh, vươn đến phạm vi tổng quát. Trả lời của Giáo Hoàng được tôn trọng
hơn tất cả những nguyên tắc luật nào khác, tất nhiên trừ luật của Thượng Ðế.
Vai trò của Giáo Hoàng tương tự như vai trò của hoàng đế trong đế chế La
Mã từ hồi đầu thế kỷ thứ 2: hoàng đế vừa là nhà làm luật vừa là quan tòa tối
cao, xét xử ở cấp cuối cùng. Trong cả hai trường hợp, một "quyền lập pháp"
được phát sinh và nằm trong tay người nắm uy quyền cao nhất. Hoàng đế thì
có uy quyền trên các vua chúa phong kiến (imperium). Giáo Hoàng thì có uy
quyền trên các Giám mục (primauté).
Về hình thức, Giáo Hoàng thường dùng "thư" (tiếng Pháp: "lettre") để trả lời
một câu hỏi đặt ra. Ví dụ: thư để trả lời một vấn đề liên quan đến kỷ luật áp
dụng đối với các giáo phẩm.
Với Giáo Hoàng Innocent I (401-407), một hình thức mới được khai trương:
