THƯỢNG ĐẾ, THIÊN NHIÊN, NGƯỜI, TÔI VÀ TA - Trang 46

cải thuộc vào mỗi người; cướp sự sống đó là không công bằng, bản chất sự
vật buộc ta hiểu như thế.
Từ thượng cổ Hy Lạp ví dụ này đã được bàn cãi: Một người gởi cho người
khác một đồ vật; như vậy người đó có quyền lấy lại đồ vật giống như quy
ước. Luật từ bản chất của sự vật buộc rằng người gởi đồ vật có quyền lấy lại
đồ vật đó. Bây giờ, ví thử đồ vật gởi gắm đó là một khẩu súng và người gởi
là một tay sát nhân khét tiếng. Phải trả lại chăng? Nguy hiểm quá! Nguy
hiểm cho cả cộng đồng. Như vậy, phải chăng chính luật từ bản chất của sự
vật buộc phải có ngoại lệ trong bổn phận trao trả? Phải chăng cũng có thể
nghĩ ra một giải pháp khác: trả khẩu súng không phải cho chủ nhân của nó,
mà cho một người thứ ba, đại diện cho người này và được xem như không có
ý định xấu? Nếu vậy, người ta nói: luật tự nhiên buộc, hoặc không trao trả
cho chủ nhân, hoặc trao trả cho một người thứ ba.
Lại một ví dụ nữa: một người lấy gỗ của nhà bên cạnh để đóng một cái bàn.
Gỗ đó không phải là gỗ của anh ta, vậy luật từ bản chất sự vật buộc anh ta
phải trả gỗ lại nếu bị đòi. Nhưng gỗ đó đã thành cái bàn; phá bàn để trả gỗ thì
phí quá. Vậy thì, trả nguyên cái bàn hay sao? Như vậy xem ra cũng chẳng
mực thước; vì người chủ nhân của gỗ được hưởng công của người khác mà
chẳng tốn một giọt mồ hôi. Thế thì, phải trả cho người kia một số tiền ngang
với công của người ấy bỏ ra chăng? Nhưng nếu người có gỗ không thích cái
bàn thì sao? Luật tự nhiên là thế này: chọn lựa hoặc người chủ đòi phá cái
bàn để lấy lại gỗ, hoặc lấy cái bàn và trả một khoảng tiền công cho người kia.
Người Hy Lạp, và sau đó người La Mã, nói: luật phát sinh từ sự vật. Sự vật
có chứa sẵn tính luật. Chính vì vậy mà ngày nay, trong các nước common
law, người ta khẳng định rằng thẩm phán không tạo ra luật pháp mà khám
phá ra luật pháp trong trường hợp đang xét xử. Cũng chính vì vậy mà ngày
nay, trong khi làm luật, người ta cố nhắm thế nào để luật hợp với bản chất tự
nhiên. Ví dụ hiện đại nhất ngày nay là trong lĩnh vực thụ thai nhân tạo. Bao
nhiêu vấn đề rắc rối được đặt ra, về thế nào là thiên nhiên, thế nào là không
thiên nhiên, và về tương quan giữa người mẹ thật - người mẹ sinh lý - và
người mẹ cho mượn cái bụng của mình - người mẹ mang thai.
Ðó là vài ví dụ. Bây giờ trích vài câu định nghĩa tiêu biểu.