THƯỢNG ĐẾ, THIÊN NHIÊN, NGƯỜI, TÔI VÀ TA - Trang 52

Thomas không trái gì với chính thống, bởi vì lý trí của con người, như tôi
vừa nói ban nãy, được hướng đến, hướng về, hướng bởi... Cái phương hướng
thiên nhiên đó là nòng cốt của lý thuyết St. Thomas về luật tự nhiên.
Bởi vậy, St. Thomas phân biệt luật tự nhiên với luật vĩnh cữu. Thượng đế
sáng tạo ra trật tự vũ trụ và ban ân sủng cho con người bằng lý trí của mình,
nguyên tắc đó, St. Thomas gọi là luật vĩnh cữu. Ðó là luật tối thượng.
Thượng đế sáng tạo đó, Thượng đế cai trị đó in vào trong tâm khảm của mỗi
người một khuynh hướng thiên nhiên nhắm đến sự thực hiện cứu cánh của
mình, tức là thực hiện cái tối hảo của mình. Khuynh hướng đó, các triết gia
Trung cổ gọi là luật tự nhiên. Luật tự nhiên nằm dưới luật vĩnh cữu và tham
dự vào luật vĩnh cữu.
Khuynh hướng đó có khi là thụ động: đó là khuynh hướng nhận thấy nơi thú
vật, nơi những sinh vật không biết cử động. Chúng cứ theo khuynh hướng tự
nhiên, chúng cứ thực hiện cứu cánh của chúng một cách tự nhiên: hạt lúa nảy
mầm, con ong làm mật. Nhưng nơi con người thì khác. Người là sinh vật có
lý trí. Lý trí khiến cho con người biết nhận ra đâu là cứu cánh của nó, đâu là
cái tối hảo của nó. Hành động theo lý trí, đó là luật tự nhiên của người. Vì
vậy, luật tự nhiên nơi con người tham dự vào luật vĩnh cữu một cách toàn vẹn
hơn so với các sinh vật khác. Giống như đối với luật vĩnh cữu, khuynh hướng
đi đến cứu cánh cũng mang tính chất lý trí. Nhưng lý trí mà thôi thì không
phải là nguyên tắc của mọi sự vật. Nhiệm vụ duy nhất của lý trí là nắm bắt
được cái gì là hợp với bản chất của sự vật. Nắm bắt được rồi, thì con người
cứ thế mà đi theo, bởi vì nguyên tắc đầu tiên, hiển nhiên và không thể chứng
minh được, của lý trí là phải làm điều tốt, tránh điều xấu. Ðiều tốt là khái
niệm đầu tiên mà lý trí nắm bắt được khi hành động, bởi vì điều tốt là điều
mà mọi sự vật đều thích muốn. Do đó, làm và tránh điều xấu là luật tự nhiên
đầu tiên. Trên nguyên tắc đầu tiên đó, tất cả mọi nguyên tắc khác của luật tự
nhiên được xây dựng.
Ðó là mối quan hệ cá nhân giữa con người với Thượng đế, con người trách
nhiệm trước Thượng đế. Trong mối quan hệ giữa con người với xã hội - bởi
vì con người là con vật xã hội - đâu là lý trí chỉ cho biết điều tốt, điều xấu,
thế nào là tốt để vươn đến, thế nào là xấu để tránh đi? Làm sao có thể phán