tôi muốn thoát ra khổ, cho nên tôi hiểu được nỗi khổ nơi người khác và hiểu
được người khác muốn thoát ra khỏi khổ như thế nào. Hiểu như vậy, cho nên
tôi không gây khổ cho người khác. Hiểu như vậy, quyền được hưởng hạnh
phúc có cơ sở thực tế, có đạo đức hướng dẫn, chứ không phải là lý thuyết
viễn vông, từ đâu trên trời, hoặc từ đâu trong thiên nhiên phát ra, ban xuống.
-------
[1] Vài ví dụ để dễ hiểu: tuổi trưởng thành của một thanh niên thường được
định vào khoảng 18 tuổi. Nếu có luật nào đó định rằng, tuổi trưởng thành là
10 hoặc 50 tuổi thì chắc ai cũng thấy là trái với "luật tự nhiên". Ăn trộm thì
bị phạt tội, nhưng kết tội tử hình một người ăn trộm vặt thì trái với "luật tự
nhiên".
Ðây là những ví dụ dễ hiểu, ai cũng đồng ý là trái "thiên nhiên". Nhưng có
những ví dụ khó đồng ý hơn. Chẳng hạn: bắt công chúa Huyền Trân chết
thiêu theo Chế Mân là trái với "luật tự nhiên" chăng? Câu trả lời có lẽ tuỳ ở
văn hoá Việt Nam hay văn hoá Chàm.
