Ði đến tận cùng lý luận đó, các tác giả vừa kể còn kêu gọi vượt qua thời gian
và không gian để ban cấp tính cách chủ thể luật pháp cho các thế hệ tương
lai, cho các sinh vật chưa ra đời, sẽ ra đời.
...
[1] W. F. Baxter, People or Penguins: The Case for Optimal Pollution,
Columbia University Press, 1974.
[2]John A. Livingstone, Ethics as Prosthetics, trong: Philip P. Hanson,
Environmental Ethics, Philosophical and Policy Perspectives, Simon Fraser
University, 1986.
***
III - MICHEL SERRES: HỢP ÐỒNG THIÊN NHIÊN
Chúng ta đã biết luận cứ của chủ thuyết hợp đồng xã hội: bằng một hợp
đồng, con người từ bỏ tình trạng thiên nhiên để bước vào tình trạng xã hội.
Ðối với M. Serres[5], hợp đồng xã hội đó là cái hợp đồng đầu tiên thực hiện
sự gặp gỡ giữa người với đồng loại để chấm dứt bạo lực mù quáng thuở bình
minh của nhân loại và để chiến tranh, dù tiếp diễn, cũng phải là một thứ
chiến tranh có luật lệ. Ngày nay, những phương tiện khoa học, kỹ thuật
khủng khiếp đến nỗi nhân loại đang ở trong một tình trạng bạo lực tàn diệt
tương tự như tình trạng bạo lực mù quáng thuở ban đầu của lịch sử loài
người. Vì vậy mà phải nghĩ đến việc ký hợp đồng xã hội thứ hai với vũ trụ,
với thiên nhiên, nhất là với trái đất: đó là hợp đồng thiên nhiên.
Xét lịch sử triết học về luật, M. Serres cho rằng các chủ thuyết hợp đồng xã
hội, quyền thiên nhiên và quyền của con người đều đưa đến một thứ "luật
không có vũ trụ" (droit sans monde). Chủ thuyết hợp đồng xã hội hoàn toàn
không nói gì đến vũ trụ, chỉ nói đến cái bước đi từ tình trạng thiên nhiên qua
tình trạng xã hội. Cái hợp đồng đó làm chúng ta thành những con người như
chúng ta bây giờ. Nhân loại đi vào lịch sử, bỏ vũ trụ ở bên ngoài.
Luật tự nhiên cũng vậy. Tư tưởng đó thu hẹp thiên nhiên vào bản tính tự
nhiên của con người; tính cách tự nhiên đó lại thu hẹp vào lý trí. Vũ trụ cũng
