Quang có nhắc đến ngũ trược và tam tai trong Phật giáo. Tam tai là đao binh,
tật dịch, cơ cẩn mà Hòa Thượng dịch là chiến tranh, nhiễm độc và nhân mãn.
Chỉ nói đến nhiễm độc mà thôi, loài người đã bắt đầu có ý thức về cái "tai"
này. Trong lý thuyết Phật giáo, sau tam tai, loài người sống sót rất ít. Nhờ trải
qua khủng khiếp, mới biết thương nhau, nhờ thương nhau, sự sống lại tăng.
Và cứ như thế mà thành, trụ, hoại, không, bất tận. Như vậy, nguyên nhân
chính của tam tai là sự tàn hại lẫn nhau. Và như vậy, nguyên nhân chính của
sự kết thúc tam tai là từ tâm, từ tâm thương nhau. Do đó, trong tam tai, ai tu
từ tâm khì khỏi. Mà một trong vô số hiệu năng định lực của đức Ðịa Tạng là
làm cho con người "bỏ được tâm lý độc hại mà hướng về nhau bằng từ tâm"
(tr. 38).
Như vậy, dù là chỉ nói đến vấn đề môi trường mà thôi, kinh Ðịa Tạng e còn
hiện đại hơn bất kỳ lý thuyết nào khác. Từ tâm không phải chỉ biểu lộ giữa
người với người, mà là giữa người với chúng sinh, với vạn vật.
Nhưng nói đến "từ tâm" thì đâu có phải chỉ một kinh Ðịa Tạng mà thôi! Ở
đâu trong lý thuyết Phật giáo cũng thấy từ tâm cả. Chỉ lấy một ví dụ thôi: Bồ-
đề tâm trong Bồ-tát giới.
H.T. Thiện Siêu giải thích rõ ràng: "Giới Bồ-tát luôn luôn nhìn đến chúng
sinh dưới nhiều khía cạnh đau khổ mà chúng sinh phải gánh chịu. Chính
những đau khổ đó, mình cũng mắc phải, nhưng kẻ không có Bồ-đề tâm thì
không bao giờ biết. Bằng vào sự khổ của mình mà thông cảm nỗi khổ của
người khác; bằng vào sự ưa muốn của mình mà thông cảm sự ưa muốn của
kẻ khác. Do đó, cứ muốn chúng ta sống, mà không biết đến kẻ khác chết; cứ
muốn chúng ta vui mà không kể gì đến kẻ khác khổ. Vì thiếu tâm Bồ-đề nên
không bao giờ có được sự thông cảm đại đồng đó mà thuật ngữ Phật giáo gọi
là "đồng thể đại bi". Người thọ giới Bồ-tát luôn luôn đem tâm Bồ-đề thông
cảm với mọi chúng sinh qua những cạnh khía an lạc, khổ đau để cứu giúp tất
cả. Ðó là yếu điểm của tâm Bồ-đề, của giới Bồ-tát" (Cương yếu, tr. 214).
Không có một cái nhìn nào về chúng sinh, về vạn vật rốt ráo hơn thế nữa.
