người mẹ tốt – yêu thương, chăm sóc, bảo vệ con cái và dành rất nhiều thời
gian chăm nom, ủ ấm, dọn dẹp tổ và che chở đàn con nằm phía dưới.
Nhưng có một điều lạ lùng đằng sau công việc của những con gà mái tây
này là hầu như mọi hành động làm mẹ đều được khởi đầu bằng tiếng kêu
"chíp–chíp" của gà con. Còn những đặc điểm nhận dạng nổi bật nhất của gà
con như vị giác, xúc giác hay bề ngoài dường như chỉ tác động rất ít đến vai
trò làm mẹ của gà mái. Nếu một con gà con kêu "chíp–chíp", gà mẹ sẽ quan
tâm đến nó; còn nếu gà con không kêu lên, mẹ nó sẽ không quan tâm hoặc
đôi khi giết cả nó.
Nhà hành vi động vật học M. W. Fox đã chứng minh được bản năng
làm mẹ của gà mái tây phụ thuộc hoàn toàn vào một âm thanh, khi ông làm
thí nghiệm với gà tây mẹ và chồn hôi. Với gà mái tây, chồn hôi là kẻ thù
truyền kiếp. Nó thường được gà mái chào hỏi bằng tiếng kêu quàng quạc,
những cú mổ và cào xé. Ngay cả với một con chồn hôi mô hình, khi được
đưa tới trước mặt con gà mái tây, cũng ngay lập tức bị tấn công mạnh mẽ.
Tuy nhiên, khi đưa ra một con chồn hôi mô hình tương tự có gắn bộ thu âm
kêu "chíp–chíp" bên trong, con gà mẹ không những chấp nhận mà còn ủ ấm
cho nó như con. Nhưng ngay khi tắt máy thu âm, lập tức con chồn hôi lại bị
tấn công.
Trong trường họp này, con gà mẹ hành động thật buồn cười. Nó ôm
ấp kẻ thù truyền kiếp chỉ bởi tiếng kêu "chíp–chíp". Và nó có thế đối xử tệ
bạc hay thậm chí biết đứa con của mình chỉ vì gà con không kêu như thế.
Con gà mẹ cư xử như một cái máy và bản năng làm mẹ của nó chịu sự điều
khiển tự động của một loại âm thanh. Các nhà tập tính học nói rằng, những
kiểu hành vi như vậy không chỉ có ở gà tây. Họ phát hiện ra những loại
hành vi máy móc và mù quáng khác, thường xuyên diễn ra trong rất nhiều
loài.
Được gọi là những mẫu hành vi cố định, chúng có thể gồm cả chuỗi
hành vi phức tạp, như toàn bộ hành vi ve vãn và giao phối của động vật.
Một đặc tính cơ bản của mẫu hành vi này là các hành vi cấu tạo nên chúng
luôn diễn ra theo cách thức và trật tự giống nhau. Dần dần, thói quen đó
được ghi lại thành một "cuộn băng" trong tâm trí nhiều loài động vật. Khi
cần ve vãn, "cuộn băng" ve vãn được bật lên, khi cần làm mẹ, "cuộn băng"
