giống với vụ Jonestown, trong các tổ chức tín ngưỡng khác. Phải có một
điều gì đó ở đây.
Câu hỏi gợi mở này đưa tới một gợi ý: "Nếu cộng đồng đó vẫn ở San
Francisco thì liệu các tín đồ có tuân theo lời yêu cầu tự tử của Jim Jones?".
Câu hỏi này mang tính suy đoán, nhưng các chuyên gia về nhóm Đền
Người biết chắc chắn câu trả lời. Tiến sĩ Louis Jolyon West, Chủ tịch Ban
khoa học hành vi sinh lý và tâm lý học tại UCLA và Chủ tịch Ban tâm lý
học thần kinh, một chuyên gia nghiên cứu về các hệ thống sùng bái, đã
quan sát tổ chức Đền Người tám năm trước cái chết của cộng đồng
Jonestown. Ông khiến tôi ngạc nhiên với lời khẳng định mang đầy thông tin
về hậu quả của vụ việc: "Vụ việc này sẽ không xảy ra ở California. Chỉ vì
họ sống ở vùng hoàn toàn biệt lập với thế giới bên ngoài tại một địa điểm
trong cánh rừng nhiệt đới của một đất nước xa lạ".
Những quan sát của ông cộng với những điều chúng ta đã biết về
bằng chứng xã hội mang đến cho tôi một lý giải tương đối thỏa đáng cho
hành động tự tử mang tính phục tùng này. Theo tôi, hành động đơn lẻ của tổ
chức Đền Người góp phần rất lớn vào việc mang lại sự phục tùng vô thức
của các thành viên là cái ngày trước vụ tự tử một năm khi họ rời địa bàn tới
một đất nước rừng rậm nhiệt đới với những phong tục và con người xa lạ.
Nếu chúng ta muốn tin vào câu chuyện về tài năng phi thường của Jim
Jones, thì tài năng đó chính là nhận thức tuyệt vời của ông về ảnh hưởng
tâm lý mạnh mẽ của cuộc chuyển dời này lên các tín đồ. Đột nhiên, họ thấy
mình ở một nơi mà mình hoàn toàn không biết gì về nó. Nam Mỹ, rừng
nhiệt đới Guyana và đặc biệt không giống bất kỳ điều gì ở San Francisco.
Một đất nước – cả tự nhiên và xã hội – xa lạ đến đáng sợ.
Lại là tính không chắc chắn – cánh tay phải của nguyên tắc bằng
chứng xã hội. Như chúng ta đã biết, khi không chắc chắn một điều gì đó,
người ta thường nhìn hành động của những người khác để định hướng cho
hành động của bản thân. Trong một môi trường Guyana hoàn toàn xa lạ, thì
các thành viên tổ chức Đền Người sẵn sàng lấy hành động của lãnh tụ làm
gương. Nhưng cũng như chúng ta đã thấy. Chính những người đặc biệt mà
hành vi của họ được người khác làm theo một cách không nghi ngờ nhất –
là người tương đồng với nhiều người khác. Và một lần nữa, ta lại thấy sự tài
