Đôi khi thái độ thể hiện ra không phù hợp với tình huống, vì ngay cả
những khuôn mẫu và đặc điểm kích thích tốt nhất không phải lúc nào cũng
tác động chính xác. Nhưng chúng ta chấp nhận thiếu sót này vì không còn
sự lựa chọn nào khác. Nếu không có chúng, ta sẽ rơi vào trạng thái đóng
băng – phân loại, đánh giá và định hình – trong khi thời gian hành động trôi
đi nhanh chóng. Và từ tất cả các chỉ số chúng ta sẽ tin tưởng vào chúng với
mức độ cao hơn trong tương lai. Khi các tác nhân kích thích trong đời sống
của chúng ta trở nên phức tạp và đa dạng, ta sẽ phải phụ thuộc nhiều hơn
vào các lối tắt để giải quyết chúng.
Nhà triết học nổi tiếng người Anh Alfred North Whitehead nhận ra và
khẳng định một tính chất hiển nhiên của cuộc sống hiện đại: "Nền văn minh
tiến bộ nhờ sự gia tăng số lượng những hành động chúng ta có thể thực hiện
mà không cần phải suy nghĩ". Mức độ chúng ta học được cách hoạt động
máy móc theo giả định đó được minh họa trong kinh nghiệm của một công
ty sản xuất lốp ôtô. Các phiếu ưu đãi được gửi đi – do lỗi in ấn – đã không
có nội dung tặng tiền tiết kiệm cho người nhận. Do đó, số lượng khách hàng
phản ứng tương đương với số lượng phiếu bị lỗi. Điểm rõ ràng và đáng nói
ở đây là, chúng ta đưa cho tờ phiếu giảm giá một nhiệm vụ kép. Chúng ta
không chỉ mong có chúng để tiết kiệm tiền mà còn giúp tiết kiệm thời gian
và năng lượng trí tuệ khi phải nghĩ cách tiết kiệm tiền. Trong thế giới ngày
nay, chúng ta cần những lợi thế trước mắt để giải tuyết sức căng của túi
tiền; nhưng cũng cần lợi thế thứ hai để giải quyết một điều còn quan trọng
hơn – sức căng của bộ não.
Mặc dù được sử dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày và ngày càng
thể hiện vai trò quan trọng trong tương lai nhưng hầu hết mọi người lại hiểu
biết rất ít về loại hành vi vô thức của mình. Có lẽ vì chúng hoạt động rất
chính xác, máy móc và không cần suy nghĩ. Dù lý do là gì thì điều quan
trọng là chúng ta đã xác định được tính chất của chúng: chúng khiến ta rất
dễ bị tổn thương khi đối tượng tấn công hiểu rõ cách thức hoạt động của
chúng.
Để hiểu đầy đủ bản chất của tính dễ tổn thương, chúng ta hãy cùng
nhìn lại công trình nghiên cứu của các nhà tập tính học. Hóa ra không chỉ
những người nghiên cứu hành vi của động vật qua tiếng "chíp–chíp" được
thu lại và đám lông màu đỏ mới khám phá ra cách thức kích hoạt những
