nhầu nát không còn giúp gì cho anh trong hoàn cảnh này. Không gian của
thế giới này bây giờ chỉ dành cho anh một khoảng nhỏ, trong gậm giữa hai
hàng ghế trên một con tầu nằm im lìm trên sân ga chờ giờ khởi hành. Hùng
chua chát nghĩ đến cuộc hồi hương đen tối của mình, thật trái ngược với
lòng hăng hái của anh lúc ra đi với lời phát biểu trong buổi liên hoan tiễn
đưa các chiến sĩ lên đường:
- Hứa sẽ lập nhiều chiến công để trở về trong vinh quang !
Hùng thấy rõ hồi đó anh chỉ như một người sống khép kín trong thế giới
bao quanh bởi những ngôn từ: Chủ nghĩa anh hùng. Thi đua lập chiến công.
Tiến lên gánh nhiệm vụ hàng đầu xây dựng tổ quốc Xã hội Chủ nghĩa vinh
quang. Và đủ loại thuốc đốp khác. Nhưng càng đi sâu vào cuộc sống,
những ngôn từ đó càng trở nên những mảnh hoa giấy cài trên chiếc mũ
phường chèo đã bị rã nát sau cơn mưa. Hùng không còn gì ngoài bản năng
sinh tồn của chính anh. Anh đã qua khỏi cái giai đoạn bị huyễn hoặc bởi
các loại ngôn ngữ tuyên truyền. Người chiến sĩ đã nhìn thấy bề mặt trái của
tấm huy chương. Và đó cũng chính là số phận không may của anh đã an bài
như thế. Bởi trong cái xã hội đầy cơ cực này, càng biết nhiều, biết rõ thì chỉ
đầy đọa thêm cho chính bản thân của mình. Biết mà có thay đổi được gì
đâu. Sau hơn ba mươi năm bị mài nhẵn, bào mòn, con người chỉ rút ra được
một triết lý duy nhất để tồn tại, đó là câu "Không còn đường nào khác !",
hiểu như một sự an phận, cúi đầu, như một con ngựa chấp nhận số phận của
mình khi đã được đeo lên người tất cả yên cương.
Nhưng từ ngày đặt chân lên Sài gòn và lui tới nơi đó vài lần khi được
nghỉ phép. Hùng khám phá thấy một điều mới lạ, hơn tất cả kiến thức về
kinh nghiệm sống của dân chúng miền Bắc cộng lại từ ba mươi năm. Đó là
sức đề kháng của dân Sài gòn. Thái độ của họ. Cách sống của họ. cảm nghĩ
của họ, sau ba năm chung đụng với chế độ mới, họ chỉ hòa nhưng không
đồng. Rõ ràng ở họ có một thế giới riêng, có cách nhìn riêng, có lề lối thích
ứng riêng. Họ như một con suối len lỏi qua những rừng cây, những hốc dá,
những khe rạch. Nhưng dù ở đâu, nước vẫn là nước, nó vẫn tồn tại trong
