nhiên, một ý nghĩ loé lên trong óc, không đợi thầy giáo nói gì, cúi xuống
nắm lấy hòn đá, lần lượt đập vỡ những quả trứng gà bày trên tảng đá.
Vương Hử thấy vậy lúc đầu ngẩn người ra, sau đó cười lên ha hả, cười đến
vang cả thung lũng, cười đến nỗi lá cây rơi xuống ào ào, cười đến nỗi chòm
râu cước cũng rung lên theo, vẻ mặt rạng rỡ như bông cúc nở rộ… Cười
xong, Vương Hử chìa ra ngón tay cái giơ lên, tấm tắc khen:
– Thằng bé này có thể dạy được đấy!
Một hôm, hai thầy trò Vương Hử và Điền Vũ vác cuốc xẻng đi mãi vào
trong một thung lũng. Bên sườn bắc của thung lũng có một giải đất bằng,
tuy nhiên cũng đầy những lỗ hà lỗ hố, khấp khểnh gập ghềnh, lưng chừng
núi có một đầm nước nhỏ, nước trong veo, bờ đầm cỏ mọc xanh um. Sau
khi ngồi nghỉ một hồi, hai thầy trò, một người dùng cuốc, một người dùng
xẻng, đào một rãnh ở ngay bờ đầm nước, nước trong đầm theo cái rãnh đó
thuận thế mà chảy xuống phía dưới. Hai thầy trò ngồi ở bờ đầm, từ trên
nhìn xuống, xem dòng những chảy xuôi.
Chiều sâu của rãnh nước có hạn cho nên nước trong đầm chảy ra cũng có
hạn, đến khi nguồn nước khô kiệt, không còn nước chảy cho mà xem nữa;
Vương Hử liền bảo Điền Vũ hãy từ việc này nói lên quy luật cầm quân như
thế nào. Phàm việc gì cũng vậy nói về hiện tượng của nó thì dễ, bàn về quy
luật của nó mới khó, huống chi ở đây lại lấy việc nước chảy để nói về cách
cầm quân? Điền Vũ chau mày nghĩ ngợi, đi đi lại lại trên bãi cỏ, bên tai cậu
lúc này không còn tiếng ỳ ầm của thác nước và tiếng réo rắt của chim hót
ve kêu, trước mắt cậu không còn là đỉnh núi nguy nga và rừng xanh mênh
mông tựa biển, mà chỉ có cảnh chiến trường với ngựa với xe lồng lên như
bay và tiếng quân sĩ reo hò với bãi cỏ gò đống nhấp nhô và mảnh đất cao
thấp nhấp nhô ở sườn thung lũng và dòng nước chảy ngoằn ngoèo. Một lúc
lâu sau, cậu đã tìm ra quy luật của việc cầm quân và đã trả lời thầy bằng
một đáp án mà thầy rất bằng lòng. Cậu nói:
– Quy luật của việc cầm quân cũng như sự vận động của nước. Quy luật
của dòng nước chảy là tránh chỗ cao mà tự chảy vào chỗ trũng; quy luật
dùng binh thì tránh thực đánh hư. Nước sẽ tuỳ đất mà sinh dòng, cầm quân
