Trong cuộc tập trung huấn luyện lần này, từ các mặt chiến lược, sách
lược, chiến thuật v.v… Tôn Tử đã bàn tới nghệ thuật chỉ huy của tướng
soái, nhất là nêu bật hai vấn đề lớn là tính chủ động và tính linh hoạt trong
chiến đấu.
Nắm chắc quyền chủ động, đó là vấn đề người chỉ huy phải giải quyết
trước hết trong chiến đấu. Quân đội mà mất quyền chủ động trên chiến
trường, tất nhiên sẽ rơi vào tình trạng bị động và chịu đòn. Tôn Tử nói, kẻ
thiện chiến phải luôn luôn làm sao cho mình đứng ở thế không thua, lại
không bỏ qua bất kể một dịp nào có thể giành thắng lợi. Bởi thế, kẻ thắng
luôn luôn trước hết phải tạo ra điều kiện giành thắng lợi rồi sau đó mới tác
chiến với địch. Kẻ thua thường tác chiến với địch trước rồi sau đó mới
giành thắng lợi bằng cách ăn may. Tôn Tử chỉ ra rằng: phàm những người
đến chiến địa mà chờ địch, bao giờ cũng ung dung tự chủ, kẻ đến sau lại
phải vội vàng đối phó, vừa mệt mỏi lại bị động cho nên người thiện chiến,
thường căng địch ra mà đánh chứ ít khi chịu để địch lôi kéo mình, Nếu như
kẻ địch chiếm lĩnh địa thế có lợi ở chiến trường sớm hơn mình một bước,
thì phải tìm mọi cách chuyển hoá tình hình địch ta, rồi căng dãn địch ra,
làm cho tình thế chủ động và có lợi chuyển sang phía ta. Để đạt mục đích
đó, đối với những kẻ địch đã được chuẩn bị đầy đủ, người làm tướng có thể
qua những biện pháp như đánh úp, quấy rối v.v… để cho chúng phải mệt
mỏi kiệt sức vì phải đối phó. Đối với những kẻ địch được cung cấp đầy đủ
phải biết dùng cách cắt đường lương thực, đốt phá kho lương của chúng,
khiến cho chúng đói khát cũng không có gì mà ăn. Đối với kẻ địch cố tình
án binh bất động, thì phải đánh vào chỗ hiểm yếu của chúng, cướp lấy
những thứ mà chúng vốn ưa thích để chúng phải ra giữ, nhằm điệu hổ ly
sơn.
Về tính linh hoạt, Tôn Tử nói: “Việc quân sự dùng binh tác chiến không
có kiểu cách hay phương pháp gì cố định không thay đổi, cũng như nước
kia vốn không có một hình dạng gì cố định, nhưng tướng lĩnh có thể lựa
theo sự thay đổi tình hình của địch để giành thắng lợi thì đó gọi là giỏi như
thần”. Ông đòi hỏi ba quân phải thành một thể thống nhất, phối hợp chặt
