thẹn mà còn biết cải tà quy chính. Trước đây Tôn Tử coi những chủ trương
hoà bình đó của Khổng Tử là chủ nghĩa lý tưởng không sát thực tế nên
không bao giờ nhắc đến, nhăn mũi coi thường, nhưng đến bây giờ mới thấy
ở trong đó chứa đựng những triết lý sâu xa, ngời lên những tia sáng trí tuệ,
thấy cần phải nghiên cứu lại.
Đối với Khổng Tử, thế là Tôn Tử đã từ chỗ phủ định đi đến chỗ coi
trọng, cho rằng cần phải nghiên cứu lại, nhưng vẫn đang u u minh minh,
không biết nên khẳng định cái gì, phủ định cái gì, đánh giá ra sao, thế
nhưng đối với tư tưởng trong “binh pháp” của Tôn Tử thì thái độ của
Khổng Tử lại rất rõ ràng, trắng là trắng đen là đen. Khi ông được biết rằng
Tôn Tử vốn là người nước Tề, sau này trốn sang nước Ngô, cùng với Ngũ
Tử Tư phò tá Ngô vương đánh Sở, đã không vui mà nói: “Đến nước người
khác, gây nên chiến tranh, thế là người thất đức”. – Khổng Tử nghe nói sau
khi Ngô diệt Sở, Tôn Vũ được lên làm đại tư khấu của nước Ngô, lo lắng
thốt lên: “Để một kẻ thâm mưu thiện chiến như thế nắm chính quyền, thiên
hạ làm sao còn có ngày tháng yên hàn được?”. Sau này có dịp đọc kỹ mười
ba bài “binh pháp”, phát hiện ra rằng trong đó đúng là có những lý lẽ sâu xa
cần nghiên cứu kỹ, hết lời ca ngợi nó “lời ngắn gọn nhưng ý rõ ràng, không
thể xem thường”. “Cuốn sách này bàn về quyền thuật trong chiến đấu, lý
luận của nó rất sâu xa”, “Binh pháp Tôn Tử quý ở chỗ là một thứ quân
không đánh mà thắng, là một thứ quyền mưu của nhà binh ít phải dùng đến
sát phạt nhất”. Một con người xưa nay vốn luôn luôn chủ trương nhân
chính đức trị, phản đối chiến tranh, sát phạt như Khổng Tử, mà lại khen
ngợi mười ba bài “binh pháp” đến như thế, làm gì mà chẳng khiến người ta
phải nghĩ ngợi sâu xa! Khổng Tử nói: “Ngày nay vừa thấy binh thư, lập
trường chính trị của ta càng vững vàng hơn, sách này không những có thể
dùng để trị quân, còn có thể đùng nó bàn về chính trị, kinh doanh buôn bán,
xử thế… Dùng vào chính trị, có thể trị đời được; dùng vào kinh doanh buôn
bán, có thể là cuốn sách tung hoành được ở mọi nơi; dùng để xử thế, có thể
phòng được kế mưu của kẻ khác. Ngày nay thích đọc sách này, ta định gặp
mặt người ấy”. Rồi lại nói: “Mười ba bài binh pháp” tuy là sách lược về
