TRĂM NĂM CÔ ĐƠN - Trang 166

Người được cụ nói điều đó, người đầu tiên cụ chìa cho xem bức thư là
tướng Hôsê Raken Môncađa, một người thuộc phái Bảo hoàng. "Rất tiếc là
- tướng Môncađa bình luận - Aurêlianô này lại không phải là một người
Bảo hoàng". Ngài thật bụng khâm phục chàng. Cũng như rất nhiều quan
chức dân sự Bảo hoàng, Hôsê Raken Môncađa đã tiến hành cuộc chiến để
bảo vệ đảng mình và trong chiến đấu đã leo lên quân hàm cấp tướng, mặc
dù ngài không có tài thao lược. Trái lại, cũng như rất nhiều người trong
đảng mình, ngài là người phản đối chế độ quân phiệt. Ngài coi giới võ biền
là đám người lười biếng không có kỷ cương, thích mạo hiểm và tham lam,
có kinh nghiệm chống đối các quan chức dân sự để làm giàu trong tình
cảnh hỗn độn. Là người thông minh, nhã nhặn, da dẻ hồng hào, người thích
ăn ngon và ham các cuộc chọi gà, thế mà đã có lúc ngài là kẻ thù đáng gờm
nhất của đại tá Aurêlianô Buênđya. Ngài đã thiết lập được quyền chỉ huy
của mình với các nhà quân sự nhà nghề trong cả vùng duyên hải rộng lớn
này. Có lần, theo những thỏa thuận chiến lược, ngài buộc phải rút quân
khỏi một thị trấn để trao lại cho lực lượng của đại tá Aurêlianô Buênđya,
ngài đã để lại hai bức thư cho chàng. Trong một bức thư dài gửi cho đại tá,
ngài mời chàng tham gia chiến dịch chung nhằm làm cho cuộc chiến đỡ
khốc liệt hơn. Bức thư khác ngài nhờ đại tá chuyển đến cho vợ mình sống
trong vùng kiểm soát của các lực lượng vũ trang thuộc phái Tự do. Từ dạo
ấy, kể cả trong những lúc chiến sự xảy ra ác liệt nhất, hai vị tư lệnh này đã
thỏa thuận ngừng bắn để trao đổi tù binh. Đó là những lúc hưu chiến với
không khí vui vẻ đến mức tướng Môncađa đã lợi dụng thời gian ấy để dạy
đại tá Aurêlianô Buênđya chơi cờ đam. Đã có những lúc cả hai người nghĩ
đến khả năng phối hợp những yếu tố nhân dân có trong cả hai đảng để loại
trừ ảnh hưởng của các nhà quân sự và các nhà chính trị nhà nghề, và thiết
lập một thể chế nhân đạo nhờ khai thác triệt để những mặt ưu việt của từng
học thuyết. Khi chiến tranh kết thức, trong lúc đại tá Aurêlianô Buênđya
thường xuyên thất bại, phải chạy trốn theo những hẻm núi thì tướng
Môncađa được phong làm Quan thanh tra ở làng Macônđô. Ngài ăn mặc
dân sự, dùng cảnh sát không vũ trang thay cho đám dân lệ, ngài buộc mọi
người phải tôn trọng mọi quy định của luật ân xá và giúp đỡ một số gia