TRĂM NĂM CÔ ĐƠN - Trang 337

để trang điểm cho cụ: lấy nhọ nồi và phẩm đỏ bôi lên mặt cụ, buộc các
mảnh vải đủ màu sắc lên người cụ rồi khiêng cụ đi lại khắp các xó xỉnh
trong phòng, và suýt nữa chúng lấy mũi kéo làm vườn để móc mắt cụ như
từng móc mắt những con cóc. Không có gì làm cho chúng thích thú bằng
những câu nói lảm nhảm của cụ. Quả thế thật, kể từ năm thứ ba của trận
mưa lụt này đã có cái gì đó không bình thường xảy ra trong tâm trí cụ, bởi
vì cụ đã dần dần đánh mất ý niệm về thực tại đang sống, và nhầm lẫn thời
đang sống với các thời kì xa xưa của cuộc đời mình, cho đến lúc cụ khóc
lóc thảm thiết ba ngày liền cho cái chết của Pêtrônila Igoaran, bà cố nội của
cụ, từng được chôn cất gần một thế kỉ nay. Cụ chìm sâu trong trạng thái
nhầm lẫn hết sức kì quắc đến mức cụ tin rằng chú bé Aurêlianô này là con
trai mình, ngài đại tá ấy, vào lúc chàng được cha dẫn đi xem nước đá và
anh chàng Hôsê Accađiô đang theo học chuyên đề để trở thành Giáo hoàng
ấy là đứa con trai đầu lòng của cụ, kẻ đã bỏ nhà để đi theo bọn digan. Cụ
nói đi nói lại về gia đình mình quá nhiều đến mức bọn trẻ thuộc lòng tên
người để tổ chức cho cụ những chuyến du chơi tưởng tượng với những
người không những là những người đã chết từ lâu rồi mà còn là những
người sống ở các thời kì khác nhau. Ngồi trên giường với mái tóc đã xám
như tro và một chiếc khăn đỏ che lấy mặt, Ucsula thật là hạnh phúc sống
giữa những người thân trong gia đình được bọn trẻ tưởng tượng và miêu tả
lại không thiếu một chi tiết, làm như thể chúng thực sự có quen biết họ.
Ucsula nói chuyện với các bậc bề trên của mình về những sự kiện từng xảy
ra trước khi cụ chào đời, cụ vui sướng trước những tin tức họ cho cụ biết
rồi cụ cùng họ khóc lóc cho những người chết gần đây hơn so với những
người chết đang nói chuyện với cụ. Không lâu bọn trẻ biết được rằng trong
suốt các buổi đi chơi tưởng tượng ấy, Ucsula luôn luôn nêu một câu hỏi
nhằm xác định xem ai là người trong lúc chiến tranh đã mang tới nhà này
một bức tượng thánh Hôsê bằng thạch cao to bằng người thực để gia đình
trông nom hộ cho qua mùa mưa bão.
Nhờ thế Aurêlianô Sêgunđô nhớ lại kho của được chôn ở một nơi nào đó
mà chỉ một mình Ucsula biết, nhưng tất cả các câu hỏi cũng như mọi thủ
đoạn ranh ma mà ông nghĩ ra được để dò hỏi Ucsula đều trở nên vô ích, bởi