thống trị tự trao trả độc lập (trong một cái thế không thể đừng.) Nhận mà
không tốn công nhiều, họ trở thành những đứa con phung phí, chỉ biết dựa
vào nước mẹ đỡ đầu cho tới khi chợt thấy mình không còn đứng nổi một
mình nữa thì đã quá muộn. Nghĩa là đã đem dân tộc họ trở lại tình trạng bị
trị, dĩ nhiên dưới một hình thức khác xảo quyệt hơn, của đế quốc Tư Bản.
Cái thảm kịch chung của thế giới nhược tiểu là ở đó, nhưng cái thảm kịch
của riêng Đông Nam Á lại còn khốc liệt gấp bội do nơi vị trí định mệnh của
toàn vùng.
Nói đến vị trí định mệnh, trước hết chúng tôi nghĩ đến hình ảnh cái lò pha
trộn các món văn hoá, sản phẩm tư tưởng từ mọi ngã và mọi thời kỳ của
lịch sử loài người. Trong quá trình phát triển, Đông Nam Á đã có những
sắc thái sinh hoạt riêng biệt, đồng thời cũng tiếp nhận hai nền văn minh
Hoa, Ấn cùng tất cả các hình thái, tín ngưỡng thuộc các tôn giáo lớn của
nhân loại. Sang kỷ nguyên mới, thế giới mở rộng, Đông Nam Á lại tiếp
nhận một cách cởi mở nền văn hóa Âu Tây. Một sự điều hợp kỳ lại giữa cái
mới và cái cũ, giữa bảo thủ và tiến bộ, giữa tĩnh và động, có lẽ không ở đâu
bộc lộ rõ rệt cho bằng xã hội vùng này. Trạng thái đặc biệt ấy không phải
chỉ là một sự pha trộn Đông Tây kiểu Nhật Bản qua ly rượu champagne
bên đĩa cá sống sashimi cổ truyền, mà hơn thế nữa, còn là sự phơi bày diễn
trình văn minh nhân loại như có người đã hình dung "văn-hóa thời đại đồ
đá cộng sinh cùng các phòng thí nghiệm năng lực nguyên tử" (stone age
cultures coexisting with atomic energy laboratories).
Chuyển sang giai đoạn đấu tranh ý thức hệ, Đông Nam Á một lần nữa lại là
mảnh đất thử lửa của các lực lượng đối kháng trên mặt đất. Dầu muốn dầu
không, như định mệnh đã an bài, Đông Nam Á cũng đã bị nhuộm xanh
nhuộm đỏ lỗ chỗ khắp nơi. Và hơn bất cứ nhóm dân nào trên thế giới,
