TRĂNG HUYẾT - Trang 1220

Washington, tôi đã tham khảo vài trăm cuốn sách và hàng ngàn tài liệu liên
quan tới Việt Nam; tất cả đều đã đóng góp ít nhiều vào những nỗ lực của
tôi nhằm tái tạo hình ảnh Việt Nam trong nhiều thập niên, nhưng trong số
đó có mấy cuốn sách nổi bật như những ngọn hải đăng soi đường. Các cuốn
The Three Kingdoms of Indo-China: Ba vương quốc Đông Dương của
Harold J. Coolidge Jr. và Theodore Roosevelt, xuất bản năm 1933, cung
cấp những nét thấp thoáng mà đầy quyến rũ của những gì tựa như một trò
săn bắn lớn tại Nam kỳ và Trung kỳ thời thuộc địa; Little China: Tiểu
Trung Hoa của Alan Houghton Brodrick, xuất bản năm 1942; và East of
Siam: Đông Thái Lan bởi nhà văn du hành Mỹ Harry A. Franck (1939), là
những hướng dẫn không thể thiếu về phong tục Việt Nam và thuộc địa vào
những năm đầu của thế kỷ này. Ngô Vĩnh Long với tác phẩm Before the
Revolution: The VietNamese Peasants Under the French: Thuở tiền cách
Mạng: dân quê Việt Nam thời Pháp thuộc, đã đưa ra các tài liệu mà không
ai khác có thể thực hiện nổi về tình trạng thiếu thốn cơ cực của một số đồng
bào ông tại các đồn điền cao su và trong nạn đói thời Thế Chiến Hai; và
Virginia Thompson với cái nhìn tổng quát và đa diện trong cuốn French
Indo-China: Đông Pháp (1937), đã giúp tôi thấy rõ ràng và sắc nét những
khắc nghiệt và những vấn đề trong đời sống tại các xứ thuộc địa ấy của
Pháp.
Trong số mấy cuốn viết về tiểu sử của Hồ Chí Minh, cuốn của Charles
Fenn, xuất bản năm 1973, là nổi bật vì tác giả có những giao tiếp cá nhân
với nhà lãnh đạo bí hiểm người Việt ấy trong thời Thế Chiến Hai. Một số ít
ỏi các văn bản viết về cuộc can dự ngắn ngủi nhưng trọng yếu của người
Anh tại Đông Dương năm 1945 và cuốn sách nhỏ mà đầy can đảm của
George Rosie, The British in Viet Nam: Người Anh tại Việt Nam, mà cho tới
nay là tài liệu duy nhất đã xuất bản, liên quan tới các biến cố đầy tranh luận
ấy.
Cuốn La Bataille de Dien Bien Phu: Trận đánh Điện Biên Phủ của Jules
Roy [Bản tiếng Việt: Trận Điện biên phủ dưới con mắt người Pháp, do Bùi
Trân Phượng dịch, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 1994] và cuốn Hell in a
Very Small Place: Hoả ngục ở một nơi rất nhỏ của Bernard Fall, là sách