hành hạ trong hầm mỏ, trên công trường cao su với đồng lương không
đáng kể. Dân quê làm ruộng cũng lâm vào hoàn cảnh khốn khổ như thế.
Đất của họ thường bị kiếm cớ cướp đoạt rồi đem sáp nhập để tăng thêm
đất sở hữu của các Tây thuộc địa và của một số ít ỏi người An Nam đang
hợp tác với Pháp.
Trong khi bóc lột các xứ sở mình chiếm cứ, người Pháp lại không ngớt rêu
rao rằng họ tới Đông Dương với “sứ mạng khai hóa” để giúp quốc gia lạc
hậu này tiến vào ánh sáng văn minh của thế kỷ hai mươi. Ngay từ đầu, các
nho sĩ và quan chức hàng đầu người An Nam như Nguyễn Đình Chiểu,
Phan Văn Trị, Nguyễn Thông, Âu Dương Lân, v.v... đã nhận ra sự đạo đức
giả đó của người Pháp. Họ không bao giờ chịu thật lòng hợp tác với chủ
nhân ông thực dân và họ coi khinh những đồng bào nào hợp tác toàn tâm
toàn ý với Pháp. Một số ra sức tổ chức các nhóm yêu nước và kháng chiến
như Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Thủ Khoa Huân, v.v... và sau đó,
các phong trào Cần Vương, Văn Thân... nhưng không mấy thành công.
Cũng như các nước thực dân thời đó, người Pháp tin rằng đám thần dân
thuộc địa “da màu” thì rất thấp kém so với các chủng tộc da trắng châu
Âu. Và vào năm 1925, niềm tin ấy tác động hết sức mạnh mẽ lên mọi lãnh
vực trong đời sống hằng ngày — khắp các mặt chính trị, kinh tế, vắn hóa,
xã hội… và thậm chí tình dục.
- 1 -
Bọt trắng phun ngược lên mặt nước rồi ngoằn ngoèo chạy theo các bánh lái
bằng thép của chiếc Avignon, con tàu Pháp trọng tải năm ngàn tấn, khi họ
ra khỏi vùng Biển Đông nước ấm xanh màu nhiệt đới. Con tàu rời Hồng
Kông hai ngày trước đây, nay đang hướng mũi về vùng xích đạo phương
nam dưới ánh mặt trời chói chang ban trưa. Giữa bóng tối nóng nung người
trong các hầm tàu không hàng hóa ngay bên dưới sàn boong, ba trăm cu-li
người Hoa cùng với gia đình của họ im lặng chen chúc nhau, ngỏng cổ
rướn tới các luồng không khí thoáng đãng đang chờn vờn bên trên những
nắp vỉ sắt nóng bỏng dùng để cách ly họ và nhốt thật kỹ.
Nơi khu vực bên trên boong sát bên ngoài nửa tá buồng ngủ hạng nhất, các
