Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
cách phụng dƣỡng ngƣời mà nuôi chim. Muốn nuôi chim thì phải theo nhu cầu củng sở thích của
chim, nghĩa là phải thuận theo chim.
Bài Sơn mộc 3 chỉ cách làm sao cho dân vui vẻ làm theo ý nhà cầm quyền. Bắc Cung Xa đƣợc Vệ
Linh Công giao cho việc thu thuế để đúc chuông, bèn sai dựng một đàn tế ở ngoài cửa thành rồi để
cho mặc cho dân tụ họp lại, “ai ƣơng ngạnh không đóng thuế cũng đƣợc, ai mềm mỏng đóng thuế
cũng đƣợc, tuỳ theo sức mỗi ngƣời, nên dân không thấy khó chịu chút nào, và kết quả thật bất ngờ;
ba tháng sau “trên đàn đã thấy treo cả chuông trên chuông dƣới”.
Trong Nội thiên có tới bốn năm ngụ ngôn diễn ý đó, đủ biết Trang tử cho qui tắc này quan trọng ra
sao.
Bài I.5 mà tôi đã dẫn ở trên, bảo cây “xƣ” to lớn mà không bị đốn vì gỗ nó vô dụng; mà con li tinh
(một loại cầy) có tài rình mồi nên chết vì bẫy, vì lƣới.
Rồi liên tiếp bốn bài: 4, 5, 6, 7 trong Nhân gian thế, ông trở lại vấn đề đó nữa.
Bài 4 ông dùng cây “lịch” cao nhƣ núi, tàn lá che đƣợc cả ngàn con bò, vòng thân nó có cả ngàn
trƣợng”, có tới chục cành khoét làm thuyền đƣợc mà cũng không ai thèm đốn vì không dùng vào
việc gì cả. Chính nhờ vô dụng nên nó mới đƣợc thọ nhƣ vậy. Còn cây tra, cây lê, cây quất, cây bƣởi
khi có trái chín là bị tàn phá, cành lớn bị bẻ gãy, cành nhỏ bị vặt trụi.
Bài 5, bài 6 cũng lấy loài cây làm thí dụ.
Bài 7 kể truyện một ngƣời hình thù kì quái: “cằm thòng xuống tới dƣới bụng, vai nhô lên khỏi đỉnh
đầu, xƣơng sống đƣa lên trời; ngũ tạng nằm lộn ngƣợc lên phía trên, hai đùi đƣa lên tới ngang sƣờn;
khi có lệnh trƣng binh, hắn khoanh tay mà đi thong dong trong đám đông, khi có lệnh bắt xâu, hắn
đƣợc miễn vì tàn tật”. Điều đó, các bạn sắp tới tuổi quân dịch 100 [2] thời này đã hiểu quá rõ rồi.
Bài 9, ông kết luận: “Ai cũng biết chỗ dùng đƣợc của vật hữu dụng, mà không biết chỗ dùng đƣợc
của cái vô dụng”. Chỗ dùng đƣợc đó là giúp cho ta đƣợc sống yên ổn nhƣ con ngƣời kì quái trong bài
7.
