Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
không [nghĩa là lời nói có ý nghĩa không], hay không có lời nói [nghĩa là lời nói vô nghĩa, chỉ nhƣ
hơi phát từ miệng ra thôi]. Lời nói khác với tiếng chim con chíp chíp, nhƣng vì lời nói không hẳn
diễn đƣợc ý nghĩa, nhƣ vậy thì rốt cuộc có phân biệt đƣợc hai cái đó không?
Đạo bị cái gì che lấp tới nỗi phải phân biệt chân với nguỵ? Lời nói bị cái gì che lấp tới nỗi phải phân
biệt phải với trái? Khi nào thì đạo không còn, khi nào thì lời không chấp nhận đƣợc? Đạo bị thành
kiến nhỏ nhen che lấp; lời nói bị sự hoa mĩ phù phiếm che lấp. Do đó mà phái Nho, phái Mặc tranh
luận với nhau. Cái gì phái này cho là phải thì phái kia cho là trái; cái gì phái này cho là trái thì phái
kia cho là phải. Muốn thấy điểm phải trong chỗ họ cho là trái, thấy điểm trái trong chỗ họ cho là
phải, [nghĩa là muốn thấy phái nào cũng có lí một phần, mà không phái nào hoàn toàn có lí], thì
không gì bằng dùng trực giác [đừng lí luận, tranh biện]. 198 [10]
Vật nào cũng là vật khác mà cũng là chính nó. Phân biệt vật và mình thì không thấy đƣợc lẽ đó, hoà
đồng với vật thì thấy đƣợc. Cho nên mới bảo cái kia là tự cái này mà ra, mà cái này cũng tự cái kia
mà có. Chẳng hạn ngƣời ta phân biệt sống và chết, sự thực sống cũng là chết, chết cũng là sống. Cái
có thể đƣợc cũng là không thể đƣợc, cái không thể đƣợc cũng là cái có thể đƣợc. Xác nhận cũng là
phủ nhận, phủ nhận cũng là xác nhận. Thánh nhân không chấp nhất nên mới rực rỡ ở trên trời.
Mình là ngƣời khác, ngƣời khác cũng là mình. Ngƣời kia có quan niệm của họ về thị, phi. Mình cũng
có quan niệm của mình về thị, phi. Có sự khu biệt thực nào giữa mình và ngƣời kia không? Mình và
ngƣời đừng chống đối nhau nữa, cái chốt [tức cái cốt yếu] của Đạo ở đó. Cái chốt đó ở trung tâm cho
nên ứng với các biến hoá vô cùng. Cái “thị” (phải) biến hoá vô cùng, mà cái “phi” (không phải) cũng
biến hoá vô cùng. Cho nên mới bảo: Không gì bằng dùng trực giác.
Muốn dùng cái ý niệm độc lập, tuyệt đối để chứng rằng những biểu hiện của ý đó trong sự vật không
phải là ý niệm độc lập, tuyệt đối, thì sao bằng dùng cái phi ý niệm 199 [11] để chứng rằng những ý
niệm biểu hiện trong sự vật không phải là ý độc lập, tuyệt đối. Muốn chứng rằng con ngựa trắng
không phải con ngựa thì sao bằng dùng ý niệm “phi mã” (không phải con ngựa) để chứng rằng ngựa
trắng không phải là ngựa 200 [12] . Sự thực vũ trụ chỉ là một ý niệm, mà mọi vật chỉ là một con ngựa
201 [13] .
