Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
4
Có đi rồi mới thành đƣờng; có đặt tên rồi mới phân biệt vật này vật khác. Làm sao bảo một vật là nó
nhƣ vậy? Vì nó nhƣ vậy nên bảo nó nhƣ vậy. Làm sao bảo một vật không phải nhƣ vậy 202 [14] ? Vì
nó không nhƣ vậy nên bảo nó không nhƣ vậy. Làm sao bảo một vật là “có thể”. Bảo một vật là có thể
vì nó có thể. Làm sao bảo một vật là không có thể. Bảo một vật là không có thể là vì nó không có
thể. Vật nào cũng có cái “nhƣ vậy” của nó, vật nào cũng có cái “có thể” của nó 203 [15] .
Cho nên một cọng cỏ nhỏ với một cây cột lớn, một ngƣời đàn bà xấu với nàng Tây Thi, với tất cả các
cái bậy bạ, dối trá, quái dị đều hợp nhất ở trong Đạo hết. Cái nhất đó phân chia ra thành vạn vật,
phân chia ra rồi thì không còn cái trƣớc nữa mà cái này sẽ mất đi. [nghĩa là có sinh thì có diệt, có diệt
thì có sinh]. Nhƣng không vật nào có sinh thành, có huỷ diệt vì rốt cuộc lại hợp nhất ở trong Đạo.
Chỉ có hạng đạt Đạo mới hiểu đƣợc sự hợp nhất đó mà bỏ thành kiến đi để theo lẽ trung dung (bình
thƣờng). Trung dung thì thực hành đƣợc, thực hành đƣợc thì thông [có kết quả, không tắt nghẽn],
thông thì “đƣợc việc” 204 [16] [thành công]. Đƣợc việc là gần tới Đạo [vì phải hiểu Đạo rồi mới
đƣợc việc]. Phải xác nhận sự kiện. Thực hiện mà không hiểu tại sao, đó là Đạo 205 [17] .
5
Cứ cố chấp tin vào một điều thôi mà không biết rằng điều ấy cũng y hệt các điều khác, nhƣ vậy là có
tinh thần “sáng ba”. Câu chuyện “sáng ba” nhƣ vầy:
Xƣa có một ông già nuôi khỉ, bảo chúng: “Tao cho chúng bây sáng ba [trái lật 206 [18] ], chiều bốn
[trái]. Chúng bây chịu không?”. Chúng đều bất bình. Ông già bèn bảo: “Thế thì sáng bốn [trái], chiều
ba. Chịu không?”. Chúng đều mừng.
Sự thực có gì thay đổi đâu mà lần trƣớc chúng nổi giận, lần sau mừng. Ông già đó đã khéo thuận
theo bản tính của loài khỉ.
