Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Cho nên thánh nhân dung hoà, coi thị phi là một, mà theo luật quân bình tự nhiên. Nhƣ vậy gọi là
“lƣỡng hành” 207 [19] .
6
Cổ nhân có ngƣời tri thức đạt đƣợc tới cực điểm. Cực điểm đó ở đâu? Ở chỗ cho rằng thời sơ khởi vũ
trụ chƣa có vật: đó là điểm cực xa, cực cao mà tri thức đạt đƣợc, không thể thêm gì đƣợc nữa. Hạng
ngƣời thấp hơn cho rằng thời sơ khởi đã có cái gì đó, nhƣng cái đó không nhất định 208 [20] . Hạng
thấp hơn cho rằng cái đó đã nhất định nhƣng bảo không có thị phi (phải trái, xấu tốt).
Từ khi có quan niện thị phi, ý niệm về Đạo mới suy. Ý niệm về Đạo suy rồi mới có lòng tự ái (lòng
yêu ích kỉ). Thật ra có gì là thành và bại không? Hay là không có? Nhƣ trƣờng hợp Chiêu Văn 209
[21] chơi đàn cầm, chứng là có thành và bại; Chiêu Văn không chơi đàn cầm thì không chứng đƣợc
là có thành có bại. Chiêu Văn chơi đàn cầm, Sƣ Khoáng 210 [22] gõ nhịp; Huệ tử dựa một cây ngô
đồng [mà biện thuyết]; ba bậc đó tài trí cực cao, giữ đƣợc danh tiếng cho hết đời. Sở thích của họ
khác với của mọi ngƣời. Họ đều muốn cho ngƣời khác hiểu cái mà ngƣời ta không hiểu nổi, nên Huệ
Thi mới làm hỏng đời ông bằng thuyết “kiên bạch” (cứng và trắng) 211 [23] , mà con Chiêu Văn
muốn nối nghiệp cha đến nỗi suốt đời không thành công.
Nếu nhƣ vậy [tức xét riêng từng ngƣời một] mà gọi là thành công thì bất tài nhƣ tôi cũng thành công.
Nếu nhƣ vậy không gọi là thành công đƣợc [tức xét chung cả mọi ngƣời, mà không phải ai cũng giỏi,
thành công nhƣ ba nhà đó đƣợc], thì tôi và ngƣời khác, chẳng ai thành công cả 212 [24] . Thánh nhân
chê cái thói làm cho ngƣời đời mê loạn, nghi ngờ, nên bỏ hết thành kiến, theo lẽ trung dung tầm
thƣờng thôi, nhƣ vậy là dùng đến trực giác 213 [25] .
7
