Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Có phải là thánh nhân theo mặt trời mặt trăng, ôm vũ trụ, hợp nhất với vạn vật, bỏ hết cả mọi sự hỗn
độn, u ám, coi các sự tôn ti, quí tiện là một không? Ngƣời phàm lao khổ vì sự thị phi, tranh luận, thì
thánh nhân thì có vẻ nhƣ ngu muội vô tri, đạt đƣợc cái thuần khiết của cái “nhất” 236 [48] nó bao
quát mọi biến hoá của mọi thời và mọi vật.
Làm sao tôi biết đƣợc ham sống không phải là một thái độ lầm lẫn? Làm sao tôi biết đƣợc kẻ sợ chết
không giống nhƣ một em nhỏ lạc lối, quên mất đƣờng về nhà?
Nàng Lệ Cơ là con gái viên quan giữ biên giới ở đất Ngải. Khi vua Hiến Tông nƣớc Tấn đón nàng về
cung, nàng khóc tới uớt đẫm vạt áo, nhƣng về tới hoàng cung, cùng vua đồng sàng, nếm cao lƣơng
mĩ vị, nàng hối hận giọt lệ ngày xƣa. Vậy làm sao tôi biết đƣợc khi chết rồi, ngƣời ta lại không ân
hận rằng trƣớc kia ham sống?
Có ngƣời nằm mộng thấy đƣợc uống rƣợu ăn tiệc, tỉnh dậy tiếc mà khóc; lại có ngƣời nằm mộng
thấy mình khóc rồi thức vậy vui nhƣ đi săn. Mà hai hạng ngƣời đó trong khi nằm mộng không biết
rằng mình nằm mộng, đôi khi nằm mộng thấy rằng mình nằm mộng, tới khi tỉnh mới biết rằng mình
nằm mộng. Và chỉ khi nào đại giác (tỉnh lớn) mới biết rằng đã qua một “đại mộng” (giấc mộng lớn).
Bọn ngu tự cho mình là tỉnh khi coi vua là quí, còn kẻ chăn trâu là hèn. Thật là cố chấp!
Khổng Khâu với anh đều là nằm mộng hết. Mà tôi bảo anh là nằm mộng, thì chính tôi cũng nằm
mộng nữa. Những lời đó ngƣời thƣờng cho là quái dị, nhƣng một vạn năm về sau sẽ có một đại thánh
nhân hiểu đƣợc. Thời gian đó không dài gì chỉ nhƣ từ sáng tới chiều thôi.
12
Giả sử tôi tranh biện với anh mà anh thắng tôi thì có nhất định là anh phải, tôi trái không? Nếu tôi
thắng anh thì có nhất định là tôi phải, anh trái không? Trong chúng ta có một ngƣời phải, một ngƣời
trái? 237 [49] Hay cả hai chúng ta đều phải cả hoặc đều trái cả? Anh và tôi làm sao biết đƣợc điều
đó? Mà một ngƣời thứ ba nào khác thì cũng hồ đồ không biết đƣợc, lựa ai sáng suốt làm trọng tài
đây? Hỏi một ngƣời cùng một ý kiến với anh, thì ngƣời đó do lẽ cùng ý kiến với anh, làm sao có thể
phê phán đƣợc? Nếu là một ngƣời cùng ý kiến với tôi thì ngƣời này do lẽ cùng ý kiến với tôi, làm sao
có thể phê phán đƣợc? Nếu là một ngƣời ý kiến khác cả tôi lẫn anh, hoặc giống cả tôi lẫn anh thì
