Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
hỗn loạn thì gây lo lắng, mà không thể cứu đƣợc. Hạng “chí nhân” 332 [2] thời xƣa giữ vững đạo
mình rồi sau mới giúp ngƣời khác. Đạo của anh chƣa đƣợc vững mà sao sửa đƣợc hành vi tàn bạo
của ngƣời khác [tức vua Vệ].
Lại thêm, anh biết tại sao “đức” sở dĩ bại hoại, còn mƣu trí do đâu mà ra không? Đức bại hoại do
hiếu danh, mƣu trí phát ra do thích tranh đua. Hiếu danh gây ra sự khuynh loát lẫn nhau, mƣu trí tạo
ra những phƣơng tiện để tranh dành. Hai cái đó đều là những khí cụ bất tƣờng; không làm cho hành
vi con ngƣời đƣợc tận thiện 333 [3] .
Đức cao và lòng chân thành không đủ để thắng đƣợc tính khí của ngƣời; danh tốt và tinh thần hiếu
hoà vị tất đã cảm đƣợc lòng ngƣời; nếu anh cố lấy những lời nhân nghĩa, phải đạo mà thuyết con
ngƣời tàn bạo ấy, thì tức là lấy cái xấu của họ để làm nổi bật cái tốt đẹp của mình, nhƣ vậy là “bừa”
ngƣời ta nhƣ bừa cỏ. Bừa ngƣời ta thì bị ngƣời ta bừa lại, thầy ngại rằng anh sẽ bị hãm hại mất.
Giả sử vua Vệ yêu ngƣời hiền mà ghét ngƣời ác, thì cũng đâu đặc biệt cần tới anh [vì nƣớc Vệ có
nhiều bậc hiền tài rồi]. Anh không can gián thì thôi, nếu can gián thì vua Vệ sẽ nhân kẽ hở của anh
mà đả anh 334 [4] ; anh mà chịu thua thì mắt anh sẽ hoa lên, nét mặt anh sẽ dịu xuống, miệng anh sẽ
tìm cách bào chữa, thái độ anh sẽ phục tòng, anh sẽ thuận theo ý ông ta. Nhƣ vậy không khác gì dùng
lửa để diệt lửa, dùng nƣớc để ngăn nƣớc, chỉ tăng thêm tội ác của ông ta. Còn nếu nhƣ anh nhất định
một lòng can gián, mà không đƣợc ông ta nghe thì nhất định sẽ bị ông giết.
Xƣa, vua Kiệt giết [hiền thần là] Quan Long Phùng; vua Trụ giết [chú là] Vƣơng tử Tỉ Can 335 [5] .
Những bậc đó ở địa vị thấp làm trái ý vua để bênh vực dân chúng, bị vua hãm hại chính vì hiền đức
của họ. Ham danh thì hậu quả nhƣ vậy đó.
Xƣa vua Nghiêu đánh các nƣớc Tùng Chi 336 [6] và Tƣ Ngao; vua Vũ đánh nƣớc Hữu Hổ. Ba nƣớc
đó bị tàn phá, dân chúng bị diệt, vua bị giết, vì vua của họ dùng binh lực để cƣớp bóc các nƣớc láng
giềng mà làm giàu. Vừa hiếu danh vừa tham lợi thì hậu quả nhƣ vậy đó. Anh không biết điều đó ƣ?
Dẫu bậc thánh nhân cũng không khắc phục đƣợc lòng ham danh và lợi, huống hồ là anh. Nhƣng có lẽ
anh đã có kế hoạch nào đó rồi, thử nói cho thầy nghe nào.
